Kinh nghiệm đầu tư từ một cây đại thụ

Trần Phương Minh

"Tôi không bao giờ mua cổ phiếu đơn lẻ mà sẽ mua toàn bộ công ty. Có thể bạn sẽ ngạc nhiên nhưng đó là công thức đầu tư của tôi", Warren Buffet, một trong những nhà đầu tư tài chính thành công nhất thế giới đã nói như vậy khi nhận định về các cuộc đầu tư của mình. Nhiều người tự hỏi không biết những chiến thuật đầu tư như vậy của Warren Buffet có hiệu quả hay không?

Trong suốt sự nghiệp đầu tư của mình, Warren Buffet thường quan tâm nhiều tới các thông số cơ bản một của công ty như tốc độ tăng trưởng doanh số và lợi nhuận, từ đó rút ra những kết luận về giá trị thực tế của cổ phiếu cũng như của cả công ty. Sau đó, bằng cách so sánh thị giá cổ phiếu với giá trị thực tế, ông quyết định có nên mua công ty hay không. Và thay vì mua cổ phiếu, Warren Buffet đã chuyển qua mua các công ty (thường là của nền kinh tế cũ và đa dạng hoá tư nhân) được bán với giá rẻ trong thời kỳ bùng nổ công nghệ. Vài trong số này thuộc các loại hình hoạt động bảo hiểm, những công ty khác thuộc các ngành khác nhau như hãng sơn Benjamin More, hãng kinh doanh thảm Shaw, hãng dịch vụ công cộng MidAmerican Energy và gần đây nhất là hãng Pampered Chef, một hãng tư nhân chuyên tiếp thị trực tiếp đồ dùng bếp núc. Kết quả là những cổ đông nổi tiếng khó tính của Berkshire đã phần nào được giảm nhẹ áp lực với danh mục đầu tư gần đây đạt khoảng 26 triệu USD.

Thông qua những vụ mua lại như vậy (khoảng 20 công ty trong vòng 5 năm), đội ngũ nhân viên của Berkshire đã tăng lên mạnh mẽ. Ngày nay, 145.000 người dân nước Mỹ có thể tự hào đứng lên mà khoe rằng "tôi làm việc cho Warren Buffet". Đây cũng là công ty tư nhân lớn thứ 25 nước Mỹ, với thu nhập bình quân trên đầu người cao hơn cả PepsiCo và Marriott.

Vậy bằng cách nào mà Warren Buffet tìm và mua được các công ty mới để khuyếch trương thêm sự lớn mạnh của Berkshire? Một cách điển hình, chúng tự đến với ông. Ông nói "Ngày nay, người bán xuất hiện trong hai trường hợp. Một là bạn liên hệ được với nơi người ta cần bạn (tức họ muốn công ty họ thành một phần của Berkshire). Hai là, bạn nhận được những cuộc gọi từ những nơi người ta cần tiền mặt và cần tiền mặt nhanh. Berkshire Hathaway tự hào là những người mua có thể cung cấp tiền mặt trong vòng một tuần.

Tập trung vào các kế hoạch đầu tư của đứa con cưng

Trung tâm cuộc đời Warren Buffet không phải là thị trường chứng khoán rộng lớn mà là Berkshire Hathaway, công ty "con cưng" của ông. Cũng dễ hiểu được rằng hoạt động của Berkshire chính là chìa khoá dẫn đến những bí quyết đầu tư tài chính của Warren Buffet. Theo cộng sự Charlie Munger (cũng là hội viên chơi golf cùng với Tom Murphy, cựu giám đốc CapCities và Don Graham, CEO của Washington Post Co) thì: "Berkshire được vận hành cực đoan đến mức rất nhiều người không hiểu đầy đủ về công ty này. Chúng tôi có tổng phí thấp hơn và ra quyết định đầu tư vào thị trường chứng khoán nhanh hơn bất kỳ công ty nào có tầm cỡ như chúng tôi trên thế giới".

Thực khó mà nói quá rằng Berkshire khác những công ty khác như thế nào. Đây là một tổng công ty với những hoạt động tầm cỡ trong lĩnh vực bảo hiểm, đóng nhiều vốn trong những công ty khổng lồ của Mỹ như Coke, Gillette và American Express. Berkshire cũng thống lĩnh ngành kinh doanh ống dẫn ga và các dịch vụ công cộng quan trọng, ngoài ra hãng còn sở hữu nhiều đến kỳ lạ các loại hình hoạt động bình thường như đại lý bán lẻ đồ đạc, hiệu trang sức, nhà máy giầy... Berkshire đã phát triển không với một kế hoạch quy mô hay bản đồ chỉ dẫn chiến lược nào nhưng cấu trúc hữu hình của nó có thể mang tới cho các nhà đầu tư một góc nhìn tốt vào tư tưởng Warren Buffet. Chẳng hạn: Nhiều năm nay, Berkshire được biết tiếng nhất như một công ty bảo hiểm với những giá trị cổ đông lớn kể trên.

Pampered Chef - vụ đầu tư thực hiện trong vòng vài phút

Pampered Chef, vụ mua lại gần đây nhất của Warren Buffet có thể đem lại cho mọi người nhiều điều về nhãn quan đầu tư của ông. Nếu là nam giới hoặc không thích nấu ăn, có thể bạn chưa bao giờ nghe nói đến công ty này. Nếu không, rất có thể bạn đã biết đến tiếng từ các "chuyên gia" Pampered Chef chuyên bán đồ gia dụng bếp núc tại các bữa tiệc trong nhà họ.

20 năm trước, sáng lập viên Doris Christopher đã vay 3000 USD từ một hợp đồng bảo hiểm sinh mạng để khởi sự công ty này, nhờ thế bà có thể linh động thời gian dành cho hai đứa con gái nhỏ. Ngày nay, công ty này đã có trên 700 triệu USD doanh thu đến từ 70.000 nhà marketing trực tiếp, những người tổ chức trên 19000 cuộc biểu diễn trong nhà mỗi tuần. Có thể nói, khả năng sinh lợi của Pampered Chef rất cao với những lợi nhuận mà người khác phải mơ ước.

Nhưng ngay cả khi thịnh vượng như vậy, Christopher biết rằng bà cần có một kế hoạch để nhỡ may bà có qua đời hay vì tuổi cao mà rút khỏi kinh doanh. Bà đã biết tiếng Warren Buffet từ lâu và tự trong lòng bà cũng thấy trở thành một phần công ty của Warren Buffet là một điều rất tuyệt vời. Warren Buffet đã chấp nhận mua lại Pampered Chef gần như chỉ sau mấy phút đầu nói chuyện. Dù chỉ hai tháng trước đó, Warren Buffet chưa hề biết đến họ, ông có thể nhận thấy Doris và Sheila (CEO của Pampered) rất yêu thích kinh doanh. Hơn nữa, câu chuyện của họ có tất cả những dòng cần thiết của một cốt truyện có hậu: Pampered là một công ty đặc quyền lợi nhuận cao đang phát triển, một công ty có thể nói là tầm cỡ để bắt đầu. Và tầm cỡ là một vấn đề đối với Warren Buffet. Đó là bởi Berkshire thực tế đang phát triển rất nhanh và hiển nhiên là đã lớn hơn rất nhiều so với nó 10 năm về trước. Doanh thu hàng năm đã tăng từ 3 tỷ USD lên gần 38 tỷ USD trong thời gian đó - với đa số tăng trưởng đến từ các vụ đầu tư mua lại có hiệu quả như Gen Re và Shaw trước đây. Berkshire đủ sức mua lại Pampered Chef.

MidAmerican – Những dự đoán chuẩn xác về tương lai

Một bữa tối ven bờ biển Pebble, Warren Buffet ăn tối với nhóm bạn của ông tại nhà mình. Một cuộc gặp mặt bình thường với đồ uống thức ăn nhẹ nhàng. Như bất cứ cuộc trò chuyện của nhóm mày râu nào, thể thao bao giờ cũng là đề tài yêu thích. Warren Buffet tỏ ra am tường lĩnh vực này hơn cả (tuy có hơi buồn khi biết tin câu lạc bộ Nebraska Cornhussker yêu thích của ông lần đầu tiên bị loại khỏi top 25 trong thập kỷ). Một lát sau, Warren Buffet nghiêng người và nói với một người bạn: "Với tôi, MidAmerica bắt đầu ở đây, ngay trong căn nhà này". Thì ra đó là câu chuyện về vụ mua lại MidAmerica, một công ty dịch vụ công cộng cung cấp ống ga và năng lượng điện tại Des Moines.

Khoảng ba năm trước, cũng trong một bữa tiệc Warren Buffet tổ chức cho anh trai và những người bạn như thế này, Warrter Scott, chủ tịch công ty viễn thông Level 3, cựu CEO của Peter Kiewit Sons, một công ty xây dựng lớn ở Omaha đã cho Warren Buffet biết về những rắc rối của công ty ông tham gia có tên là MidAmerica. Lúc bấy giờ, nhiều cổ phiếu dịch vụ công cộng cũng lên cơn sốt và được rầm rộ quảng cáo không kém gì Internet hay cổ phiếu B2B. Calpine và AES chẳng hạn lần lượt giao dịch với 56 và 70 USD. Nhưng hiện tại, những cổ phiếu này giá trên dưới 2 USD.

Đến giữa thập kỷ 90, MidAmerican đã sở hữu các dịch vụ công cộng điều hoà ở California, Iowa và Anh. Nhưng trong khi Enron cùng chỉ số P/E ngất ngưởng trong khoảng 30-50 thì P/E của MidAmerican mới đạt khoảng 6-8 USD. Sokol cho biết: "Chúng tôi không thể tìm ra các công ty khác đang làm cái gì. Họ cứ tiếp tục xây dựng nhà máy năng lượng và tăng năng suất, tôi đoán chắc bởi họ nghĩ cầu có thể tăng lên mãi. Việc làm ăn của họ cũng là một bí ẩn và lợi nhuận đó dường như là điều không thể đối với chúng tôi". Trong khi đó, cổ phiếu của MidAmerican suy giảm. Vì vậy, tháng 10 năm 1999, Sokol, CEO của MidAmerican, quyết định từ bỏ các thị trường công cộng và bán nó cho Warren Buffet. Cuối cùng Berkshire dã mua 80% công ty này với giá 35,05 USD một cổ phiếu với tổng chi phí 3 tỷ USD.

Những dự tính cho tương lai của Warren Buffet không phải hoàn hảo thì cũng gần như vậy. Đến mùa hè năm 2002, việc kinh doanh năng lượng, mà đứng đầu là Enron, bắt đầu sự sụp đổ ngoạn mục của nó. Đầu năm đó, tình hình đã trở nên tàn khốc với nhiều đối thủ trong ngành, trong đó có Williams Cos, công ty bỗng rơi vào thiếu một lượng tiền mặt khổng lồ. Cái Williams phải mang giao bán là Kern River Pipline, nơi cung cấp 850 triệu feet khối gas mỗi ngày qua 935 dặm đường từ Rocky Mountains tới Alss Vegas và California, với giá 950 triệu USD, thấp hơn hàng trăm triệu USD so với định giá thị trường cho nó 2 năm về trước.

Ngọt ngào hơn cho Warren Buffet là vụ mua Northen Gas nơi cung cấp 4,3 tỷ feet khối gas mỗi ngày qua 16.6000 dặm chỉ với 928 triệu USD (trong khi khoảng 6 tháng trước Dynegy mua nó với giá 1,5 tỷ USD.

MidAmerican hiện vận chuyển khoảng 10% gas cả nước. Warren Buffet nhận định: "Có thể là chúng tôi sẽ không bao giờ thực hiện một vụ mua bán nào nữa, nhưng đây có thể là một công ty rất lớn. MidAmerican hữu ích bởi nó có quy mô lớn". Với tiềm năng to lớn đó, Berkshire cuối cùng quyết định đầu tư khoảng 10-15 tỷ USD hoặc hơn thế vào công ty này. Nếu điều đó nghe có vẻ là một số tiền qúa khổng lồ, hãy xem xét việc Berkshire tạo ra khoảng 5 tỷ USD vòng quay tiền mặt hàng năm từ các công ty đầu tư, bảo hiểm và các hoạt động khác của họ. "Chúng tôi có 100 triệu USD mỗi tuần để suy nghĩ mình phải làm gì với số tiền đó. Đó là một vấn để hạnh phúc nhưng nó vẫn là vấn đề, đặc biệt là nếu tôi làm điều gì không hay với nó - mà việc đó thì dễ lắm", Warren Buffet nói.

Trong khi Berkshire cùng các chiến lược đầu tư của Warren Buffet rõ ràng là đã phát triển và tiếp tục phát triển thì thị hiếu mua lại của Warren Buffet hầu như chỉ nhắm những con cá to. Trừ vài ngoại lệ, một công ty hiện phải có 50 triệu USD lợi nhuận trước thuế, Warren Buffet mới tính đến chuyện đầu tư mua lại. Đó là lý do tại sao Warren Buffet nói rằng ông có thể mở rộng tìm kiếm những "con cá lớn" ra cả nước ngoài.

S&P 500 cũng phải chào thua

Với sự tăng trưởng ngày càng lớn mạnh của Berkshire, Warren Buffet từng cảnh báo các đồng sự của mình nhiều năm nay rằng hoạt động tương lai của cổ phiếu công ty sẽ không thể sánh với những thành quả ngoạn mục trong quá khứ. Cái thước đo mà Warren Buffet muốn dùng để đánh giá hoạt động của mình là so sánh sự thay đổi hàng năm trong giá trị mỗi cổ phần được công nhận của Berkshire với tổng lợi nhuận của S&P 500. (Năm 1999, giá trị cổ phần của Berkshire tăng 0,5% trong khi chỉ số S&P tăng vọt 21%.)

Bởi vụ khủng bố ngày 11/9, ngành kinh doanh bảo hiểm có nhiều khởi sắc, có lợi cho các kết quả hoạt động bảo hiểm của Berkshire (Gần đây có tin đồn Warren Buffet sẽ mua lại Employer Re, công ty về tái bảo hiểm của GE). Tính đến tháng 11/2001, với chỉ số S&P giảm 20%, các hoạt động của Berkshire vẫn tốt. Cổ phiếu của Berkshire đến hết 30 tháng 6 năm trước tăng 7,6%. Về phần cổ phiếu, Berkshire tất nhiên đã nắm phần của mình. Ngày 10/3/2002, chỉ số Nasdaq giao dịch ở mức đỉnh cao 5132 điểm. Cùng ngày đó Berkshire ở mức thấp nhất trong nhiều năm với giá 40,8 USD cổ phiếu. Gần đây, khi chỉ số Nasdaq giao dịch ở mức 1270 điểm giảm xuống 75% thì Berkshire giao dịch với giá 74 USD/cổ phiếu, tăng 81%. Và tất nhiên Berkshire đã đánh bại các cổ phiếu trên S&P khổng chỉ 1 mà 2,5, 10, 15 … năm qua.

Warren Buffet thường nói: "Tôi mừng vì có một lái xe vừa ý. Tôi không thích lái xe ban đêm bởi tôi nhìn đường buổi tối không được rõ." Con người đầu tư huyền thoại này cũng là "người trần mắt thịt", dù có thể thấy trước tương lai, dù luôn có trong tay 100 triệu USD mỗi tuần để tính xem phải đầu tư như thế nào, nhưng ông lái xe buổi tối không dễ dàng". Giờ đây, Warren Buffet dành phần lớn thời gian vùi mình trong phòng thay vì tham gia giải trí với những người bạn bè và người thân. Thỉnh thoảng ông vẫn cảm thấy đau nhức do vết thương cánh tay trái cách đây vài năm. Tuy không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và cản trở các kế hoạch đầu tư của ông, nhưng dù sao thương tích ở vai đó cũng cho ông thời gian để làm việc, đọc, viết và điện thoại, những điều mà Warren Buffet cũng rất thích.

- Trần Phương Minh -