HỌC LẬP TRÌNH TRONG 21 NGÀY HAY 10 NĂM ?

… Không ai trong chúng ta bắt đầu học từ hư không, chúng ta đứng trên vai của những người khổng lồ như Wirth, Knuth và hàng ngàn người khác. Sau đó chính bờ vai của chúng ta sẽ góp phần xây dựng tương lai.


Tại sao mọi người lại học một cách hối hả như vậy?

Đến bất kì một nhà sách nào, bạn cũng có thể tìm thấy những quyển sách hướng dẫn đại loại như "Tự học Java trong 7 ngày", và vô số những quyển chỉ cách tự học Visual Basic, Window, Internet… trong một vài ngày hoặc vài giờ. Tôi đã vào website Amazon.com để tìm kiếm các sách có chủ đề "Teach youself" và nhận được 248 tiêu đề sách, 78 quyển đầu là sách về máy tính (quyển thứ 79 là "Learn Bengali in 30 days"). Tôi thay thế từ "days" bằng từ "hours" và cũng nhận được một con số tương tự: 253 quyển với 77 quyển đầu nói về máy tính (quyển thứ 78 có tựa đề "Teach Yourself Grammar and Style in 24 Hours").

Như vậy có thể đi đến kết luận rằng: người ta đang học về máy tính một cách hấp tấp, hoặc tin học là một môn khoa học dễ dàng nhất trên thế giới này. Thật ra, không có quyển sách nào trên thế giới có thể dạy người ta học nhạc Beethoven, Vật lý Lượng tử,… trong một vài ngày hoặc vài giờ.

Chúng ta hãy phân tích xem tựa đề "Learn Pascal in Three Days" có nghĩa gì:

Learn: trong ba ngày, bạn không thể có đủ thời gian để viết một vài chương trình có ý nghĩa và học những bài học kinh nghiệm từ những chương trình đó. Bạn càng không có đủ thời gian để hiểu được ngôn ngữ Pascal là như thế nào. Bạn cũng không có thời gian để học hỏi từ những lập trình viên có kinh nghiệm. Trong một thời gian ngắn ngủi như vậy, bạn không thể học được nhiều. Do đó, quyển sách chỉ có thể đề cập tới những vấn đề nông cạn. Mà như Alexander Pope(1) đã nói: "Học hành nông cạn thực sự là một điều nguy hiểm".

Pascal: trong ba ngày, bạn có thể học về cú pháp của ngôn ngữ Pascal (nếu như bạn đã biết một ngôn ngữ khác tương tự), nhưng không thể học được nhiều về cách dùng cú pháp ấy. Trong một thời gian ngắn, nếu là một người biết lập trình Basic, bạn có thể viết một chương trình theo phong cách Basic bằng ngôn ngữ Pascal, thế nhưng bạn không thể biết được ngôn ngữ Pascal hay (hoặc dở) ở chỗ nào. Một người nổi tiếng là Alan Perlis(2) đã nói: "Một ngôn ngữ không ảnh hưởng tới cách suy nghĩ của bạn về lập trình là một ngôn ngữ không đáng để học". Bạn có thể nghĩ rằng không cần học nhiều về ngôn ngữ Pascal (hoặc về Visual Basic, hay javascript) bởi vì bạn chỉ cần một công cụ để hoàn thành một công việc nào đó. Nhưng đó là một cách nghĩ sai lầm, nếu không học về cách lập trình thì làm sao bạn có thể hoàn thành công việc.

In Three Days: thật không may, 3 ngày không thể đủ để học bất kì ngôn ngữ nào, phần viết sau đây sẽ chứng minh cho bạn điều đó.

Tự học lập trình trong 10 năm.

Các nhà nghiên cứu đã xác định rằng một người mất khoảng mười năm để thành thạo một lĩnh vực nào đó, từ chơi cờ, soạn nhạc, hội họa, chơi đàn dương cầm, bơi lội cho đến nghiên cứu vật lý lượng tử.
Và thực tế là không có một con đường tắt nào: ngay cả Mozart, người được coi là thần đồng âm nhạc vào năm lên 4, vậy mà phải mất 13 năm rèn luyện mới được công diễn trên thế giới. Samuel Johnson(3) còn cho rằng 10 năm là chưa đủ, ông đã nói: "Thành công trong bất kì lĩnh vực nào chỉ có thể đạt được bằng sự lao động của cả một đời người; và không thể nào có một cái giá thấp hơn".
Đây là nguyên tắc để thành công trong việc lập trình của tôi:

Yêu thích việc lập trình, và học lập trình trong sự hứng thú. Và phải chắc rằng sự yêu thích đó đáng để cho bạn bỏ ra 10 năm theo đuổi. Trao đổi với các lập trình viên khác, đọc các chương trình của người khác. Điều này quan trọng hơn bất kì quyển sách hay khóa học nào.

Tự viết chương trình. Cách học tốt nhất là học bằng thực hành. Nhớ rằng bạn phải viết các chương trình một cách cẩn thận. Quyển sách "Cognition in Practice: Mind, Mathematics, and Culture in Everyday Life" là một quyển sách hay để tham khảo về các qui tắc trong việc lập trình.

Nếu muốn, bạn có thể bỏ ra 4 năm để học đại học. Việc này tạo cơ hội cho bạn làm một số việc trước khi tốt nghiệp, và sẽ cho bạn một sự hiểu biết sâu hơn về lĩnh vực mình quan tâm. Nếu bạn là người không thích trường học, bạn có thể học hỏi từ công việc thực tế những bài học tương tự. Nhưng trong bất kì trường hợp nào, việc chỉ học từ sách vở cũng không thể nào là đầy đủ. Như Eric Raymond, tác giả của quyển "The New Hacker''s Dictionary" đã nói: "Sự giáo dục về Khoa học Máy tính không thể đào tạo ra những lập trình viên xuất sắc cũng như việc học về bút vẽ và màu tô không thể nào tạo ra một họa sĩ có tài".

Khi bạn làm việc trong một dự án với các lập trình viên khác, bạn có thể thấy rằng: một người có thể rất giỏi trong dự án này, nhưng sẽ rất dở trong một dự án khác. Khi bạn là người giỏi nhất, bạn hãy thử khả năng của mình trong vai trò lãnh đạo dự án, và cố gắng truyền cảm hứng của bạn cho các thành viên khác. Khi bạn là người dở nhất, hãy cố gắng học hỏi từ những việc mà lãnh đạo của bạn làm và không làm.

Khi bạn đang thua kém các lập trình viên khác. Hãy dồn hết tâm trí của bạn để hiểu các chương trình của họ. Xem xét các chương trình đó dùng để làm gì và thử sửa lỗi các chương trình đó khi mà họ không có mặt ở đó. Kế tiếp, hãy nghĩ cách giải quyết vấn đề tốt hơn nếu có thể.

Bạn nên học ít nhất 6 ngôn ngữ lập trình. Trong đó có một ngôn ngữ hỗ trợ lớp trừu tượng (như Java hay C++), một ngôn ngữ theo quan điểm hàm (như Lisp hay ML), một ngôn ngữ khai báo (như Prolog), một ngôn ngữ hỗ trợ xử lý tuần tự (như Icon hay Scheme), và một ngôn ngữ hỗ trợ xử lý song song (như Sisal).

Cố gắng học một ngôn ngữ chính quy, có thể là ANSI C++, và hoàn tất việc học ngôn ngữ này càng nhanh càng tốt.

Luôn nhớ rằng, trong từ "Khoa học Máy tính" đã hàm chứa "Máy tính". Bạn phải biết rõ thời gian máy tính thực thi các lệnh, lấy thông tin từ bộ nhớ và đọc dữ liệu từ đĩa. Nghĩa là bạn cũng phải có hiểu biết cơ bản về phần cứng máy tính và cách thức làm việc của chúng.

Tổng kết
Tôi tin rằng, kinh nghiệm thực tế sẽ luôn đưa ra những điều bổ ích hơn so với hàng ngàn trang sách viết bởi những chuyên gia. Và bây giờ, bạn có thể đi mua một quyển sách về Java, bạn sẽ thu được một số điều hữu dụng từ quyển sách đó. Thế nhưng, bạn không thể thay đổi cuộc đời của mình hay nói cách khác là bạn không thể trở thành một lập trình viên chuyên nghiệp chỉ trong 24 giờ, 24 ngày, hay 24 tháng. Tôi tin chắc như thế.

Theo Peter Norvig, Hữu Xuân lược dịch.

(1) Alexander Pope (1688-1744): ông được xem như là nhà phê bình văn học tân cổ điển nổi tiếng ở Anh.

(2) Alan Perlis (1922-1990): trưởng khoa đầu tiên của khoa Khoa học Máy tính, Đại học Carnegie. Chủ tịch đầu tiên của ACM. Người đầu tiên đoạt giải thưởng Turing.

(3) Samuel Johnson (1709 - ?): một trong những họa sĩ người Anh nổi tiếng ở thế kỷ 18.