Tripod Press: Famous: Vladimir Putin

Từ Trung tá KGB đến Tổng thống Liên bang Nga

Vladimir Vladimirovich Putin sinh ngày 7/10/1952, tại thành phố Saint Petersburg (thời đó là Leningrad), trong một gia đình công nhân thường. Bố ông là công nhân gương mẫu trong nhà máy, có người còn nói ông là thành viên KGB, mẹ ông là một phụ nữ nội trợ điển hình. Putin là con một của gia đình. Người con trai đó không chỉ có tư chất thông minh, học giỏi, hạnh kiểm tốt mà thường có những cách nghĩ khác với mọi người. Trong một lần chấm bài, khi giở đến bài tập làm văn của Putin, thầy giáo phải kêu lên ngạc nhiên vì ý tưởng của cậu học trò: "Lý tưởng của em là làm một điệp viên, cho dù cái tên gọi này chẳng gợi chút cảm tình nào với mọi người trên thế giới, nhưng xuất phát từ lợi ích quốc gia, lợi ích của nhân dân, em cảm thấy những cống hiến của một điệp viên là hết sức to lớn".

Khi là sinh viên, Putin rất chuyên cần, đạt thành tích xuất sắc. Putin rất thích thể thao, ông đã từng vô địch trong cuộc thi đấu Judo của thành phố Leningrad, được nhận danh hiệu kiện tướng thể thao. Thời kỳ này, Putin không thích bộc lộ, không thích tham gia hoạt động văn nghệ, mà thường làm những việc khiến người ta phải kinh ngạc. Một hôm, Putin tự lái chiếc ô tô con hiệu "Giaporogiets" đến trường, thời đó loại xe này được gọi là vật xa xỉ. Còn Putin thì giải thích, ô tô là do rút thăm trúng thưởng, nhưng ai mà tin được cách giải thích của ông?

Năm 1975, Putin tốt nghiêp đại học, được máy bay đưa đến một nơi bí hiểm, đó là Phân hiệu nước Đức của trường tình báo Prakhovka, cách thành phố Minsk về phía đông bắc khoảng 70 km. Ông được huấn luyện chuyên ngành với cường độ cao trong một năm rưỡi, ở nơi gọi là "thành đặc vụ". Sau đó ông trở về quê hương là thành phố Leningrad hoạt động trong 8 năm.

Năm 1984, thiếu tá Putin 32 tuổi, được KGB phái sang nước Cộng hòa Dân chủ Đức, với danh nghĩa công khai là chủ nhiệm Hiệp hội Hữu nghị Xô - Đức, cơ quan đặt tại Leipzig, còn chức danh thực tế là Cố vấn quân sự do KGB phái đến "Stassy", bộ máy tình báo của Đông Đức đặt tại Dresden. Từ đó Putin bắt đầu cuộc sống bí hiểm trong 5 năm. Trong thời gian này Putin đã làm những việc gì? Cho đến nay khó ai biết được. Về việc này, sau khi Putin làm quyền Tổng thống Liên bang Nga, cơ quan tình báo Đức đã thành lập riêng một uỷ ban điều tra đặc biệt, phụ trách điều tra hoạt động gián điệp của Putin ở Đông Đức. Cơ quan tình báo Đông Đức đã thẩm vấn các vị quan chức tình báo Đông Đức trước đây đã từng có quan hệ cá nhân mật thiết với Putin, trong đó có cả Hesto Giemlixi, từng có 30 năm làm công tác đặc biệt, trợ lý riêng của Bosim trùm "Stassy" thời đó, nhưng cũng không có kết quả gì. Giemlixi nói với phóng viên: "Đúng là Chính phủ Đức có lo lắng về việc những gián điệp do Putin chiêu mộ còn làm việc cho Nga. Họ thẩm vấn tôi mấy tiếng đồng hồ, nhưng chúng tôi chẳng hề biết gì hoạt động của người Nga. KGB làm việc hoàn toàn độc lập với chúng tôi, việc chiêu mộ cộng tác viên cũng hết sức bí mật. Đến nay tôi cũng mới biết là có một "hoạt động ánh sáng", "tôi cảm thấy mình bị bán rẻ"…

Từ 1984-1989, khi thống nhất hai nước Đức, trong thời gian đó, Putin đã làm những việc gì, để lại cho nước Đức thống nhất những gì? Không ai biết. Cho đến nay, nguồn tin chính thức của Nga chưa hề để lộ công việc cụ thể Putin ở Dresden thời đó, nhưng cũng đã xuất hiện một số tin đồn. Xem ra, những việc của Putin ở Đông Đức, chỉ có chính ông ta mới rõ.

Năm 1989, đối với Putin là một bước ngoặt trong đời. Sau khi nhìn thấy bức tường Berlin sụp đổ, khối Varsava bị giải thể, KGB suy sụp, Putin đã quyết định chuyển ngành. Mới đầu về làm trợ lý hiệu trưởng về vấn đề quốc tế cho Đại học Leningrad, sau được sự nâng đỡ của thầy giáo cũ Sovchak, lúc đó là Chủ tịch Xô viết Leningrad, Putin ra làm cố vấn về vấn đề quốc tế cho Xô viết thành phố.

Ngày 12/6/1991, sau khi Sovchak trúng cử Thị trưởng Leningrad, Putin ra làm Chủ tịch Ủy ban Quan hệ đối ngoại của thành phố, sau kiêm Phó Thị trưởng. Năm 1994 giữ chức Phó Thị trưởng thứ nhất kiêm Chủ tịch Ủy ban Quan hệ đối ngoại. Từ 1994-1996 giữ chức Phó Thị trưởng thứ nhất.

Từ 6/1991-6/1996, Putin thành nhân vật quyền uy ở Saint Petersburg. Những người quen biết trước mặt ông đều gọi là "giáo chủ áo xám". Vì mọi công việc thành phố đều phải thông qua Putin. Sovchak rất tin tưởng Putin, khi ông ta đi công cán trong hay ngoài nước, thì chức thị trưởng không phải do Phó Thị trưởng thay thế, mà giao cho Putin làm quyền Thị trưởng. Còn Putin cũng rất chú ý giữ đúng vị trí của mình, một số việc Putin hoàn toàn có thể tự quyết định cũng bàn với Sovchak rồi mới quyết. Ngay cả thời gian làm quyền Thị trưởng, Putin vẫn cố đóng vai trò "cấp phó".

Vào 6/1996, sau khi Sovchak không tái trúng cử chức thị trưởng Leningrad, Putin đã cương quyết từ chối làm việc với Thị trưởng mới Yakovlev. Khi Sovchak bị tố cáo dính đến tham ô, phải sang Pháp lánh nạn, Putin vẫn giữ mối quan hệ tốt với ông ta. Mọi người cũng không biết, tại sao hai thầy trò ấy vấn giữ mối quan hệ khăng khít như vậy.

Năm 1996, là một năm mà Putin đầu tiên bước vào "con đường cao tốc quan trường". Được sự tiến cử tích cực của Chubai, Putin được giữ chức Phó Cục trưởng Cục Quản lý sự vụ Tổng thống. Không ai ngờ, trong 4 năm ở Moscow, Putin được thăng liền 5 cấp: 1997-1998 làm Phó Chủ nhiệm Văn phòng Tổng thống kiêm Cục trưởng Tổng cục giám sát của Tổng thống; từ 5-7/1998 làm Phó Chủ nhiệm thứ nhất Văn phòng Tổng thống; năm 1998 làm Cục trưởng Cục an ninh Liên bang Nga; từ 3-8/1999 làm Cục trưởng Cục an ninh Liên bang Nga kiêm Bí thư Hội đồng an ninh; từ 8-30/12/1999 giữ chức Thủ tướng Liên bang Nga; vào 31/12/1999 làm quyền Tổng thống Liên bang Nga.

Mới 47 tuổi, Putin trước đây chưa mấy ai biết, "ngôi sao chính trị mới" đã từng trải ở KGB vẫn còn thiếu những thành tựu chính trị lại có thể nhanh chóng leo lên tới tột đỉnh quyền lực, không tránh khỏi nảy ra một loạt nghi vấn cho mọi người.

Putin nhanh chóng nổi lên là dựa vào đâu? Năng lực? Vận may? Ô dù? Hay là sự lựa chọn của lịch sử? Tại sao Yeltsin lại chọn Putin? Hành động này của Yeltsin nhằm mục đích gì? Vốn quen giỡn trò quyền lực, luôn có những thay đổi bất thường về chính trị, có phải Yeltsin lại muốn diễn trò "thay liền 5 đời chính phủ"? Sinh mệnh chính trị của Putin có nhanh chóng chết yểu sau khi vọt tiến? Liệu quyền Tổng thống Putin có thể xoay chuyển được tình thế gay go biến động phức tạp của nước Nga? "Tân quan mới nhậm chức đang hăng", sau khi nắm quyền sẽ múa may ra sao?

Yeltsin bỗng nhiên từ chức trước thời hạn, có nghĩa là việc bầu Tổng thống Nga sẽ tiến hành vào tháng 3 chứ không phải vào tháng 6 như dự định. Chính đảng nào ủng hộ Putin? Các đảng phái cố đưa ra các ứng cử viên ra tranh cử chức Tổng thống, cuối cùng ai thắng ai? Putin làm thế nào để loại Primakov, chiến thắng Diuganop, giành thắng lợi trong bầu cử Tổng thống? Cuộc chiến tranh ở Chechnya đã phát huy tác dụng như thế nào trong giờ phút quyết định cuộc đời chính trị của Putin?

Với thắng lợi của Putin trong bầu cử Tổng thống, nhân dân Nga đã bước vào thời đại Putin. Nước Nga sẽ phát triển như thế nào? Là bù nhìn của Yeltsin hay là thực hiện cải cách cấp tiến? Putin sẽ thực hiện tập quyền trung ương còn cứng rắn hơn cả Yeltsin? Trong công việc quốc tế, chủ trương xây dựng thế giới một cực hay thế giới đa cực? Nước Nga thời đại Putin sẽ giải quyết quan hệ nước lớn Nga - Trung, Nga - Mỹ như thế nào?

Putin là con người thế nào? Đối với nhiều người, Putin thật là một dấu hỏi lớn.

Những người sùng bái Putin thì ca ngợi ông là mẫu người lý tưởng để dẫn dắt nước Nga thoát khỏi những tháng năm đen tối nhất. Họ nói, Putin chủ trương tăng cường quyền lực của điện Kremlin, nhưng nội tâm lại thực hiện dân chủ, dốc sức cho việc Chính phủ kiểm soát kinh tế, nhưng lại tôn sùng sức mạnh thị trường, là người ủng hộ Yeltsin nhưng không giống những kẻ lắm âm mưu, đểu cáng, bòn đẽo của công dưới quyền Yeltsin.

Andrei Piantkovsky, nhà phân tích chính trị có thái độ phê bình mạnh mẽ Putin, đã đánh giá: "Thật khó nói rõ Putin là ai. Ông ta là một cái bịch được bao gói rất đẹp". Ông cho rằng Putin có thể là "Pinoche của nước Nga", là một nhân vật cứng rắn mà phái tự do và phái cải cách dân chủ đang khát vọng, loại người lãnh đạo muốn vắt kiệt trong toàn quốc đến những hưng phấn cuối cùng của sự thống trị chuyên chế Sa hoàng, cho chủ nghĩa tư bản nở rộ khắp nơi.

Có lẽ ông hiểu thị trưởng trước đây của Saint Petersburg là người hiểu Putin nhất. Ông nói: "Ở Nga chỉ có những thằng ngốc và đần độn mới so sánh với Pinoche. Họ chẳng biết Pinoche là ai, và cũng không biết Pinoche là cái gì. Chỗ dựa của Putin không phải là quân đội, mà là quyền lực chính trị. Putin thành lập chính đảng của mình để làm hậu thuẫn. Tôi và Putin đã từng trải qua hai cuộc chính biến: một lần năm 1991 và một lần vào năm 1993. Tôi biết bản lĩnh Putin trước những thử thách đó, Putin là một con người đáng tin cậy, can đảm và hiểu biết, Putin quyết không làm trò lừa bịp. Đối với tương lai quốc gia, Putin có cách nhìn theo khuynh hướng dân chủ. Nhưng Putin biết rất rõ, một quốc gia như Nga cần phải có chính quyền mạnh. Không có chính quyền như thế, nước Nga sẽ không giữ được đoàn kết thống nhất".

Đầu năm 2000, Bộ trưởng Ngoại giao Pháp, Ben Vidrina viếng thăm Matxcơva và làm quen với Putin. Ông ta nhận xét: "Putin là con người đầy sức sống, biết ăn nói, có niềm tin vững chắc vào lẽ phải của mình".

Có phải Putin là một con người ít lời, không biết nói năng? Dmitri Yakuski, cố vấn của Chủ nhiệm Văn phòng Putin nói: "Nói chuyện với ông ấy rất dễ dàng, nhanh chóng đi thẳng vào vấn đề. Putin không nói lê thê dài dòng. Đó là con người hiện đại, không thành kiến, rất trọng thực tế, sẵn sàng trao đổi với tất cả mọi người. Putin làm việc trước hết và chủ yếu là vì lợi ích của dân tộc Nga. Putin mong muốn dùng phương thức tốt nhất để giải quyết mối quan hệ giữa tập thể quyền trung ương với các địa phương.

Putin đúng là một ngôi sao chính trị mới, trung thành, cần mẫn và kín đáo, một con người đầy bí hiểm, mới được nhiều người ủng hộ và quý mến.

Putin cũng là một đại biểu của phái cứng rắn trên vũ đài chính trị Nga, có tính cách kiên nhẫn, thái độ cứng rắn, biểu hiện rất rõ trong thái độ của ông đối với chiến tranh Chechnya. Có người nói chính vì thái độ đó nên được nhiều người ủng hộ. Vì người Nga khát vọng một con người có thái độ cương quyết để khôi phục kinh tế, khôi phục hình tượng và địa vị nước lớn của Nga.

Đối với Putin bí hiểm, khó có thể nói rõ hết được, có thể sau khi đọc cuốn sách này, Putin cũng chẳng để lại ấn tượng sâu sắc, thật rõ ràng cho các bạn, đó không phải là sai sót của chúng tôi, bởi vì Putin là một nhân vật như vậy.

Từ cậu học sinh tiểu học tới Trung tá KGB

Trên hai bờ sông Neva có một thành phố nổi tiếng với sông ngòi ngang dọc, đảo nhỏ lô nhô, phong cảnh êm đềm, vốn được coi là "thành Venice của phương Bắc" đó là Saint Petersburg.

Saint Petersburg là một thành phố lớn thứ hai của nước Nga, nằm ở bờ sông Vịnh Phần Lan của biển Baltic, cửa sông Neva, là trung tâm công nghiệp, khoa học và văn hoá quan trọng. Ở đây có công nghiệp luyện kim đen, luyện kim màu, hoá học, cao su, công nghiệp nhẹ, thực phẩm, ấn loát. Có nhiều viện nghiên cứu, đại học, nhà hát chuyên nghiệp, thư viện và bảo tàng.

Saint Petersburg là một thành phố lịch sử nổi tiếng của Nga. Năm 1703, Pie Đại đế xây dựng đồn trấn Petersburg trên đảo Con thỏ ở tam giác châu sông Neva, sau mở rộng làm thành quách, khiến cho Petersburg trở thành một cửa ngõ thông ra biển thời đại đế quốc Nga. Năm 1712, thủ đô nước Nga chuyển từ Mátxcơva về Petersburg. Từ đó về sau trong thời gian hơn 200 năm, Petersburg là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hoá của nước Nga, cho đến sau cuộc Cách mạng tháng 3, tháng 10 năm 1917 thắng lợi, mới đưa thủ đô nước Nga Xô Viết mới ra đời chuyển về Mátxcơva. Trong thành Petersburg và nhà thờ lớn Petersburg (nơi chôn cất Pie Đại đế), gần đồn trấn còn có ngôi nhà nhỏ do tự tay Pie Đại đế xây dựng khi khai phá, thành Petersburg, Hoa viên Mùa hè và Cung điện Mùa hè của Pie Đại đế trên đảo bộ hải quân, Cung Menskov trên đảo Vasiliev là dinh thự của thị trưởng thành phố đầu tiên Menskov, người bạn thân của Pie Đại đế, cung điện của đại thần Vorodov và cung điện của đại thần Stroganov bên bờ sông Neva… Có những kiến trúc cuối thế kỷ 18 gồm: Điện Smolnyi, Cung điện Mùa đông, Cung điện Đá cẩm thạch… Có Nhà thờ lớn Khasan, Nhà thờ lớn Issak Kiev đầu thế kỷ 19; có cung Pie hành cung của Sa hoàng được mệnh danh là "Cung điện Versaille của nước Nga", khu biệt thự Pavlovsko có không khí tươi mát, đình uyển của hoàng cung và làng biệt thự Mùa hè của Sa hoàng…

Saint Petersburg là cái nôi của các cuộc cách mạng Nga. Cuộc khởi nghĩa của những người "Đảng tháng 12" vào năm 1825, cuộc Cách mạng Nga lần thứ nhất năm 1905-1907, cuộc Cách mạng Dân chủ tư sản tháng 2 năm 1917, cuộc cách mạng tháng 10 năm 1917 đều bùng nổ tại đây. Trong cuộc chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, quân Đức đã từng vây hãm thành phố này tới 900 ngày vẫn không chiếm được thành phố, điều đó chứng tỏ tinh thần yêu nước vĩ đại và ý chí quật cường của nhân dân Liên Xô.

Saint Petersburg cũng đồng thời là nơi dưỡng dục và bồi dưỡng các danh nhân thế giới. Năm 1895, tại nơi này Lenin đã tổ chức ra "Hiệp hội đấu tranh giải phóng giai cấp công nhân", là mầm mống đầu tiên của chính đảng Marxist Nga. Tại đây, Lomonosov, Mendeleev, Paplov đã từng có những công trình nghiên cứu khoa học được thế giới công nhận; tại đây Puskin, Gogol, Lermontov đã để lại những áng thơ văn được truyền tụng rộng rãi; đây cũng là nơi đã sinh ra các ngôi sao âm nhạc sáng chói Glinka, Tchaikovski. Nhưng cho đến khi loài người sắp bước vào thiên niên kỷ mới và sắp bước sang một thế kỷ mới, bỗng nhiên phát hiện nơi đây còn sinh ra một con người phi thường và có thể đưa nước Nga bước vào thời đại mới, đó là Vladimir Vladimirovich Putin.

Cậu học sinh tiểu học muốn làm điệp viên

Ngày 7/10/1952, một bé trai đã được sinh ra trong một gia đình công nhân ở Saint Petersburg, ông bố đã đặt tên cho cậu ta là Vladimir, có nghĩa là "chi phối thế giới". Đó là cậu con một của gia đình, nên được bố mẹ và mọi người trong họ rất yêu quý. Nhưng bố cậu bé nhận thấy ngay nếu quá chiều chuộng, sẽ rất có hại cho con mình, ông bắt đầu bồi dưỡng và yêu cầu nghiêm khắc đối với cậu bé mà cả nhà đặt rất nhiều hy vọng.

Ngay từ bé, Vladimir Vladimirovich Putin đã có biểu hiện thông minh và lanh lợi khác người, biết suy luận, cặp mắt sâu trí tuệ và dũng cảm. Bố của Putin là công nhân gương mẫu của một nhà máy quốc doanh, một con người thành thật, thẳng thắn, chất phác mà kiên nghị nên được mọi người kính nể. Ông rất nghiêm khắc trong việc dạy con, đặc biệt chú ý đến rèn luyện cho con về phẩm chất ý chí và giáo dục lòng yêu nước. Ông thường khuyên con phải tích cực vươn lên, phải biết dựa vào sức lực của bản thân mình để kiếm sống, để tự vệ, để tìm cơ hội phát triển; giáo dục con phải cần cù học tập, có lý tưởng phục vụ Tổ quốc, cố gắng trở thành người tài có ích cho nước. Sự dạy dỗ của bố đã đặt nền tảng vững chắc cho sự trưởng thành sau này của Putin.

Năm 1958, Putin lên 6 tuổi, bắt đầu cuộc đời học sinh. Trong trường, Putin là một học sinh giỏi cả về học tập lẫn đạo đức. Nhưng cả thầy giáo và bạn học đều nhanh chóng phát hiện cậu học sinh có nhiều mặt tích cực và học giỏi lại không thích bộc lộ và khoe mình, cũng ít chuyện trò với bè bạn, có biểu hiện hướng nội và cô độc, lúc nào cũng như có điều phải suy tư. Nhìn cậu học trò "ông cụ non", ngay đến thầy giáo trong lòng cũng cảm thấy Putin bí hiểm.

Có lần trong giờ tập làm văn, thầy giáo ra đề là "lý tưởng của tôi". Lúc đó thầy đọc mấy bài mẫu, tổ chức cho học trò thảo luận, phát biểu, để gợi mở cách suy nghĩ làm bài tập. Lý tưởng của học trò lắm kiểu, muốn làm đủ mọi thứ.

Một học sinh đã viết trong bài làm văn: "… Lý tưởng của em là làm kỹ sư thiết kế con tàu vũ trụ, em muốn đem hiểu biết và trí tuệ của mình biến thành những cuộc du hành vũ trụ thần diệu…" Thời đó Liên Xô đã phóng con tàu vũ trụ đầu tiên của thế giới, đó là sự kiện gây sự chú ý trên toàn thế giới, làm kỹ sư thiết kế con tàu vũ trụ chính là sự thôi thúc của lòng vinh dự và tự hào.

Còn Putin thì viết: "… Lý tưởng của em là làm một điệp viên, cho dù cái tên gọi này chẳng gợi chút cảm tình nào với mọi người trên thế giới, nhưng xuất phát từ lợi ích quốc gia, lợi ích của nhân dân, em cảm thấy những cống hiến của điệp viên là hết sức to lớn…".

Trong bài văn này, đầu tiên Putin gợi nhớ lại tác dụng to lớn của điệp viên trong những năm chiến tranh, nêu lên sự tích anh hùng của những điệp viên danh tiếng Liên Xô, tiếp đó trình bày vai trò to lớn của điệp viên trong thời kỳ chiến tranh lạnh đối đầu giữa Xô - Mỹ. Cuối bài văn Putin viết: "… Từ nhỏ, em đã được bố dạy phải làm một con người có cống hiến cho quốc gia và nhân dân. Thầy cô vẫn thường dạy chúng em phải học tập thật tốt để phục vụ Tổ quốc và nhân dân. Cách phục vụ Tổ quốc và nhân dân của em là làm một điệp viên xuất sắc, dùng cái tên gọi xấu xí của mình đổi lấy sự thất bại cho quân địch, dùng sự hy sinh của mình giành lấy thắng lợi cho Tổ quốc và nhân dân".

Đọc bài văn của Putin, thầy giáo thật không dám tin rằng một bài văn có chí hướng to lớn, ngụ ý sâu xa, quan điểm độc đáo, trình bày súc tích như thế, lại được viết bởi tay một cậu học sinh tiểu học. Đồng thời thầy giáo cũng thấy đối với cậu học trò bình thường không biết ăn nói này cần phải có cách nhìn nhận khác.

Đến nay, xem ra tư tưởng mà Putin diễn đạt trong bài văn đó xuất phát từ tâm nguyện ban đầu phục vụ Tổ quốc và nhân dân, cũng còn do ông bố dạy dỗ lúc ở nhà. Bởi vì, bố của Putin tuy là một công nhân bình thường, nhưng lại là thành viên của Uỷ ban An ninh quốc gia Liên Xô (tức KGB).

Thực ra, KGB cũng vừa mới thành lập khi Putin học tiểu học. Tháng 3/1953, Stalin qua đời, Beria nhân cơ hội sáp nhập Bộ An ninh quốc gia vào Bộ Nội vụ, miễn chức của Krulov (Bộ trưởng Bộ Nội vụ) và Ignatev (Bộ trưởng Bộ An ninh quốc gia), tự nắm Bộ Nội vụ, từ đó bị bắt, cuối năm xử bắn. Sau đó, Khrusov thành lập bộ máy mới là KGB, tên gọi là "Ủy ban An ninh quốc gia" chuyên trách các nghiệp vụ an ninh quốc gia là tình báo, phản gián, bảo vệ, an ninh chính trị quốc nội và bảo vệ biên giới. Nhiệm vụ cụ thể của KGB là: Một mặt triển khai công tác đánh cắp tình báo bí mật đối ngoại, mặt khác tham dự đấu tranh chính trị trong nước. Cho nên KGB có bộ máy với quyền lực rộng rãi, đã cử các cán bộ ra bên ngoài kiểm soát có chừng mực công tác của nhiều ngành ngoại giao, ngoại thương, thông tin, hàng không dân dụng, viện khoa học, viện nghiên cứu… để họ làm một số nhiệm vụ cho KGB.

KGB thu nạp những người ưu tú nhất trong các ngành Đảng, chính quyền, quân đội của Liên Xô, họ lĩnh lương cao (cao hơn quân đội), được hưởng những điều kiện phúc lợi tốt (như được đi nghỉ ở trong hay ngoài nước, vào các cửa hàng đặc biệt mua những thứ quý hiếm, hàng ngoại), được hưởng một số quyền lực rộng rãi, nên đã hình thành một số mạng công tác tinh nhạy, mạnh mẽ đạt hiệu quả cao.

KGB trên danh nghĩa chịu sự lãnh đạo của Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô, nhưng trên thực tế chịu sự kiểm soát của Bộ Chính trị Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô, thực tế là chịu sự chỉ huy trực tiếp của Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô. Cho nên KGB trùm lên cả Chính phủ Liên Xô, trên cả quân đội, trên cả tổ chức Đảng, thực chất là một quốc gia trong quốc gia, chính quyền trong chính quyền, nên được gọi là "Siêu Bộ".

Thời đó, Nhà nước Xã hội Chủ nghĩa Liên Xô đang trong thời kỳ xây dựng và trưởng thành, hoàn cảnh trong và ngoài cực kỳ phức tạp, nhiều dân tộc tôn giáo khác nhau, đất đai rộng lớn, các quốc gia xung quanh dòm ngó, các quốc gia phương Tây đứng đầu là Mỹ tìm trăm ngàn phương kế phá hoại, lật đổ. Cho nên, Liên Xô tồn tại được và phát triển, không thể không thừa nhận KGB đã phát huy được vai trò tích cực quan trọng, thậm chí có khi còn có tính chất quyết định nữa. Các nhà bình luận nước ngoài vẫn coi KGB là hòn đá tảng chủ yếu nhất của Liên Xô.

Cho nên, là một thành viên của KGB, bố của Putin không thể không dạy con trai đạo lý trên, khêu gợi cho Putin từ thời niên thiếu hướng đến KGB.

Năm 1970, Putin 18 tuổi, tốt nghiệp trung học và đạt thành tích xuất sắc. Ông thi vào Khoa Luật Đại học Leningrad, ngành Luật Quốc tế. Thật là một niềm vui to lớn đối với một gia đình công nhân. Trong con mắt người bố, Putin đã trở thành niềm hy vọng cho cả gia đình.

Khoa Luật Đại học Leningrad vốn rất nổi tiếng, nằm trên phố 22 đảo Vasilevski, đối diện với bờ sông Neva. Bây giờ, trên đường phố này hầu như toàn quán cà phê và các tiệm ăn thư thái. Còn thời bấy giờ sinh viên phải qua mấy phố mới tới được quán cà phê pha bằng thùng. Muốn uống rượu phải mua tại quán hàng ngầm cạnh ga xe điện ngầm và chỉ có thể chui vào ký túc xá mà uống.

Các bạn thời đại học của Putin nhớ lại hầu như chẳng có lúc nào Putin đi uống cà phê hay uống rượu mà chỉ nhớ chuyện Putin cần cù học tập.

Trong trường đại học của Liên Xô những năm 1970 của thế kỷ 20, sinh hoạt văn hóa rất đa dạng. Mỗi tối các khoa đều tổ chức các buổi dạ hội hoặc hoạt động văn nghệ. Nhưng Putin cũng ít khi tham gia vào các buổi dạ hội. Vào những lúc đó, Putin thường trốn vào thư viện đọc sách, nên các bạn chỉ có thể gặp Putin trong thư viện. Nhìn Putin đọc sách rất chăm chú trong thư viện, mấy ai nỡ quấy rầy hoặc kéo cậu ta đi dạ hội. Do vậy, thành tích học tập của Putin luôn xếp hàng đầu, thành tích các môn đều đạt điểm 5.

Là một sinh viên đại học, Putin rất quan tâm đến tình hình nước nhà với một tinh thần trách nhiệm cao. Putin đã chọn đề tài luận văn tốt nghiệp của mình là: "Nguyên tắc tối huệ quốc trong Luật Quốc tế". Lúc đó, quan hệ giữa hai cường quốc Nga - Mỹ đang hòa hoãn, các hạng mục hợp tác kinh tế và khoa học kỹ thuật đang tăng nhiều. Chàng thanh niên Putin đã nhạy cảm chụp bắt nhiều vấn đề mấu chốt nhất trong đời sống kinh tế một cách gián tiếp qua sự giao lưu kinh tế mậu dịch đó, đủ thấy sự nhạy cảm của Putin trong lĩnh vực kinh tế.

Trong thời gian học đại học, ngoài việc thích đọc sách, Putin còn thích hoạt động thể thao và tích cực tham gia các môn thi đấu không phải của dân tộc Nga như vật kiểu Sambo và Judo. Khi đang học năm thứ 2 đại học, nhà trường cử Putin thành lập một đội vật để tham gia thi đấu giữa các trường đại học. Lúc đó đội viên có kinh nghiệm rất ít, nên số người thi đấu cũng không nhiều. Để tổ chức một đội vật tham gia thi đấu giữa các trường đại học, giành vinh quang cho trường và cho thành phố Leningrad, Putin kiên nhẫn đi thuyết phục một số bạn học ghi tên thi đấu.

Trong số đó, có một bạn đồng song vừa mới tiếp xúc với môn vật Sambo và cũng là người bạn thân nhất của Putin được Putin thuyết phục ghi tên thi đấu. Nhưng việc không may xảy ra, người bạn này trong khi thi đấu đã bị gãy đốt sống cổ, đưa vào bệnh viện cấp cứu được mấy hôm thì chết. Sự việc này là một đòn nặng nề không chịu đựng nổi đối với Putin, chàng trai còn thiếu từng trải. Xót thương khóc lóc và hối hận khiến Putin xa lánh bạn bè, cuộc sống cô độc tách khỏi mọi người cho đến khi tốt nghiệp đại học. Tuy sau này sự nghiệp của Putin thuận buồm xuôi gió, cũng không làm vợi nỗi đau trong tâm khảm, hằn sâu trong tính cách của Putin. Năm 1974, Putin đoạt chức Vô địch thi đấu Judo thành phố Leningrad và đạt danh hiệu kiện tướng thể thao.

Năm 1975, vào ngày khai giảng đại học năm thứ 5, một người tên là Ivan Vasilevich đã có cuộc trò chuyện khá lâu với Putin trong phòng học. Cuộc trò chuyện này làm cho Putin thực hiện được lý tưởng của mình thời niên thiếu là gia nhập KGB.

Ivan Vaxilievich là nhân viên công tác ở KGB, nói với Putin: "Anh bạn Vladimir Putin, mấy hôm nay tôi đã thông qua nhà trường và tổ chức Đoàn thanh niên cộng sản của Khoa Luật để tìm hiểu về anh. Thời gian qua, thông qua nhiều điều tra tìm hiểu và quan sát, tôi thấy anh có đầu óc linh hoạt, tư duy sắc bén, là một thanh niên tốt hiếm có".

Những câu nói đó làm cho Putin ngượng ngùng. Anh nói: "Thưa đồng chí Ivan Vasilevich, đồng chí nói thế chứ, tôi chưa làm được gì". Ivan Vasilevich hỏi: "Đã năm thứ 5 đại học rồi, tốt nghiệp xong định làm gì?".

Ngừng một chút, nhìn Putin, không để Putin kịp trả lời, Ivan Vasilevich nói thẳng luôn: "Tôi là nhân viên của KGB Leningrad, anh có muốn sau khi tốt nghiệp vào công tác trong cơ quan an ninh quốc gia không?".

Lúc đó việc KGB chiêu mộ nhân viên tình báo tương lai trong sinh viên là rất phổ biến. Có một nguyên tắc công khai là tìm mọi cách thu hút nhân tài ưu tú có tri thức, lòng can đảm, ý chí kiên cường. Nên khi tuyển người thường trước hết do tổ chức cơ sở Đảng tiến cử, rồi do "Ban cán bộ" của tổ chức Đảng chuyển những người dự tuyển đến Cục Quản lý nhân sự của KGB thẩm tra, đồng thời do bộ phận điều tra đặc biệt tiến hành điều tra mọi mặt, thậm chí còn gài bẫy để thử thách đối tượng dự tuyển, tất cả những điều đó đều không được để cho đối tượng biết.

Rõ ràng Ivan Vasilevich là nhân viên điều tra mọi mặt của bộ phận điều tra và Putin đã là đối tượng dự tuyển từ lâu, trải qua thẩm tra chặt chẽ, được chấp nhận đủ tiêu chuẩn.

Lúc đó Putin xúc động. Tuy có biết về KGB, nhưng nói chung KGB đối với Putin vẫn đầy bí hiểm. Đồng thời đó cũng là nghề nghiệp mà các bạn học đều ngưỡng mộ. Vì ngoài cơ hội ra nước ngoài, nhân viên KGB còn được đãi ngộ lương cao mà người thường không thể so được. Thông thường sĩ quan KGB, nhất là sĩ quan công tác ở nước ngoài, có cách tính tiền lương rất phức tạp. Lương cơ bản xác định theo quân hàm, cứ thăng một cấp lại tăng thêm 10 rúp một tháng. Sau 5 năm phục vụ trong KGB được tăng 5% lương cơ bản, sau 10 năm tăng 20%. Ngoài quân hàm và tuổi quân, nếu được đề bạt vào cương vị lãnh đạo thì cũng sẽ được tăng lương. Thiếu tá trợ lý trưởng phòng hoặc phó phòng ở cơ quan bộ Mátxcơva, có thể được mức lương còn cao hơn đại tá trưởng phòng thông thường. Ngoài ra, sĩ quan làm việc ở nước ngoài còn được lĩnh tiền trợ cấp vỏ bọc nghề nghiệp. Người có vỏ bọc là phóng viên, nếu viết một bài đăng báo được trợ cấp thêm tiền, để khuyến khích họ làm tốt vỏ bọc. Ngoài ra, mỗi tháng còn được một khoản tiền bằng nửa tháng lương bình thường chuyển vào tài khoản của họ ở KGB.

Cho nên nghe nói được KGB tuyển mộ, Putin đã xúc động nói: "Tôi vốn muốn vào KGB từ lâu, tôi thích công tác tình báo, vì tôi có những tư tưởng lớn. Tôi cho rằng tôi có thể sử dụng tốt sở trường của mình để làm người có ích nhất cho xã hội. Tôi nguyện hiến dâng Tổ quốc tuổi thanh xuân và bầu máu nóng của mình".

Từ đó Putin trở thành một nhân viên của KGB Leningrad. Ít lâu sau các bạn học sinh ngạc nhiên thấy Putin có một chiếc ô tô con "Giaporogiets", lúc đó có thể coi là một loại hàng xa xỉ. Bản thân Putin giải thích, anh ta rút thăm trúng thưởng ô tô, nhưng ít ai tin lời giải thích đó.

Khi vừa bảo vệ xong luận án, 3 sinh viên trong đó có Putin được đưa ngay đến Cục tình báo đối ngoại KGB Liên Xô để huấn luyện chuyên ngành, từ đó Putin bước vào đời sống điệp báo 15 năm, thoả mãn niềm mơ ước thủa nhỏ.

Thời đại học, Putin còn có một vận may là quen biết Sovchak. Lúc đó Sovchak là Giáo sư Luật Kinh tế, thường chủ trì các buổi thảo luận trên giảng đường của sinh viên khoa luật, Putin thường tham gia thảo luận. Putin cũng thường xin ý kiến chỉ đạo của Sovchak về một số vấn đề học thuật, qua đó Putin đã gây được ấn tượng rất tốt với Sovchak. Càng may mắn hơn, giáo sư chỉ đạo và bảo vệ luận án của Putin lại là Sovchak. Với bản luận án "Nguyên tắc tối huệ quốc trong Luật Quốc tế", Putin đã đạt điểm ưu tú hiếm thấy thời đó, điều càng làm cho Sovchak thêm yêu mến Putin. Nhưng Putin hoàn toàn không biết rằng mối tình thầy trò trên đảo Vasilevski đã quyết định vận mệnh cuộc đời mình.

Đào tạo trong "thành đặc vụ"

KGB là một tổ chức được chọn lựa kỹ càng, có nhiều đặc quyền, muốn gia nhập KGB phải qua nhiều sàng lọc, có thể nói trăm người chọn một. Mà muốn trở thành một nhân viên KGB có cương vị công tác lại không dễ.

Putin sau khi gia nhập KGB đầu tiên phải tập trung về trường đào tạo KGB để huấn luyện. Đời sống nhà trường quân sự hóa, kỷ luật hết sức nghiêm khắc, liên lạc thư từ phải dùng địa chỉ giả, thời gian huấn luyện một năm rưỡi.

Ở Liên Xô, KGB mở hơn 200 trường đào tạo, đều là những "thành đặc vụ", không có ghi trên bản đồ. Có 7 trường loại lớn, đó là:

"Kaduma" nằm ở đông nam cách Kubyshev khoảng 200 km, trường chia thành các bộ phận: Anh, Canada, Mỹ, Australia, New Zealand, Ấn Độ, Nam Phi.

"Chitaitskaia" ở phía nam Yarkusk khoảng 75 km, gần hồ Baical, giáp biên giới Liên Xô - Mông Cổ, trường chia thành các bộ phận Trung Quốc, Nhật Bản, Triều Tiên, Việt Nam.

"Prakhovka", ở đông bắc thành phố Minsk khoảng 70 km, trong trường chia làm mấy bộ phận: bộ phận Bắc là 4 nước Bắc Âu (Na Uy, Thụy Điển, Đan Mạch, Phần Lan); Tây Nam là bộ phận Hà Lan; Nam là Thụy Sĩ và Áo; Đông Nam là Đức.

"Sukivnaia" cách Chicalop 110 km, chuyên huấn luyện gián điệp quốc gia ngữ hệ Latinh gồm: Italia, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Pháp.

"Ostodonaia" phía đông Khabarovsk 105 km, huấn luyện điệp viên Liên Xô ở các nước châu Á khác ngoài trường Chitaitskaia.

"Novaia" ở tây nam Tasken khoảng 90 km, đối phó với các nước châu Phi.

"Suidonaia" ở đông nam thành phố Tula khoảng 85 km, chuyên nhằm vào các nước Đông Âu, gồm: bộ phận Tây Bắc là Tiệp Khắc; Bắc là Ba Lan; Nam là Rumania; Đông Nam là Albania và Nam Tư.

Những "thành đặc vụ" này, nếu không có giấy phép đặc biệt của KGB, bất cứ ai cũng không được đến gần vì bên ngoài có một đơn vị bộ đội tinh nhuệ của KGB bao bọc, toàn bộ khu vực được KGB bảo vệ nghiêm ngặt. Trên bản đồ của Liên Xô cũng không tìm thấy vị trí của trường, ngay cả dân Liên Xô cũng không biết có nơi như thế.

Putin và những người khác được máy bay riêng của KGB đón từ Leningrad đưa thẳng đến Phân hiệu Đức của trường "Prakhovka" ở đông bắc Minsk khoảng 70 km. Khi đó họ không biết được tu nghiệp ở trường gì và sau mới biết mình được đặt trong một môi trường nước ngoài.

Đào tạo trong "thành đặc vụ".

Cũng giống như các trường quân sự khác, bài học đầu tiên đối với học viên mới là giáo dục truyền thống cách mạng. Bài học này cho Putin sự hiểu biết và nhận thức sâu sắc, toàn diện về KGB.

Tiền thân của KGB vốn là "Ủy ban đặc biệt trấn áp phản cách mạng và lãn công" được thành lập ngày 20/12/1917, gọi tắt là "Che ka". Lúc đó chủ yếu là để đối phó với những hoạt động bạo loạn, gây rối, phá hoại và ám sát của bọn cựu sĩ quan quân đội Sa hoàng và giai cấp tư sản. Năm 1918, Lenin bị ám sát, "Che ka" đã điều tra bắt giữ ngay thủ phạm. "Che ka" nhanh chóng phát triển thành một tổ chức công tác đặc vụ tập trung các công việc thu thập tình báo, phản gián, bảo vệ bắt bớ, thẩm vấn, xét xử, tống giam và thi hành án. Về sau căn cứ vào tình hình thay đổi và nhu cầu của cuộc đấu tranh, tên gọi và chức trách của bộ máy "Che ka" cũng thay đổi nhiều lần: tháng 2/1922 được đổi thành Cục bảo vệ Chính trị Bộ Nội vụ, tháng 11/1922 tách khỏi Bộ Nội vụ; đổi thành Tổng cục Bảo vệ Chính trị; tháng 7/1934 đổi thành Tổng cục An ninh Quốc nội, lại sáp nhập vào Bộ Nội vụ; năm 1942 lại tách ra độc lập, mở rộng thành Bộ An ninh Quốc gia; tháng 6/1942, Bộ An ninh Quốc gia nhập với Bộ Nội vụ, đồng thời thành lập riêng bộ phận trừ gian làm công tác phản gián, trấn áp phản cách mạng và bọn Nga gian hàng Đức (còn có tên là Cục Diệt gián điệp); tháng 4/1943, Bộ An ninh Quốc gia lại tách khỏi Bộ Nội vụ, cho đến khi kết thúc Đại chiến thế giới lần thứ 2.

Tháng 10/1946, nhân việc Mỹ rậm rịch thành lập Cục Tình báo Trung ương, Liên Xô hợp nhất toàn bộ các bộ phận đặc vụ tình báo đối ngoại trong bộ máy Bộ An ninh Quốc gia, Bộ Ngoại giao và cả Tổng cục Tình báo của Bộ Tổng tham mưu quân đội, thành Ủy ban Tình báo Trung ương thống nhất, hùng mạnh thuộc Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô. Năm 1952, Ủy ban Tình báo Trung ương lại giải tán, các thành viên thuộc bộ nào lại về bộ cũ, làm việc theo chức năng riêng.

Tháng 3/1954, căn cứ vào tình hình ngày càng nghiêm trọng của cuộc chiến tranh lạnh Xô - Mỹ, Khrusov lên nắm quyền sau khi Stalin qua đời, đã lệnh cho các ngành Đảng, Chính quyền, Quân đội điều các cán bộ nòng cốt, tổ chức ra Ủy ban An ninh Quốc gia Liên Xô, gọi tắt là KGB do Tchelov làm Chủ tịch đầu tiên.

KGB là một bộ máy công tác đặc vụ được thành lập có quy mô lớn nhất trong lịch sử loài người, cơ quan tổng bộ hơn 1 vạn người, nhân viên các ngành tình báo, phản gián và trinh sát kỹ thuật, phân bố trong và ngoài nước hơn 20 vạn người, còn có 30 vạn bộ đội biên phòng, đầy đủ các quân chủng hải, lục, không quân. Tổng quân số của bộ máy này vượt quá 50 vạn người, tổng kinh phí hàng năm tới 110 tỷ USD, nên người ta gọi nó là "khủng long" trong bộ máy công tác đặc vụ thế giới.

Căn cứ vào Điều lệ Ủy ban An ninh Quốc gia Liên Xô, nhiệm vụ của KGB là:

1. Làm công tác tình báo, gián điệp đối ngoại, gồm cả những hoạt động đặc biệt như ám sát, lật đổ, phá hoại và tuyên truyền kích động.

2. Phụ trách công tác phản gián trong nước, gồm theo dõi, giám sát người nước ngoài đến Liên Xô, kiểm soát các ngành trọng yếu của chính phủ và quân đội.

3. Đấu tranh với những phần tử có chính kiến khác, các phần tử dân tộc ly khai, các nhân vật tôn giáo hoạt động ngầm, gồm cả những hoạt động khống chế giám sát làm mất danh dự, đưa vào bệnh viện tâm thần, bỏ tù, bắt lao động cải tạo.

4. Bảo vệ an toàn cho những người lãnh đạo Đảng và Nhà nước, gồm cả cử bảo vệ tiếp cận chuyên trách cho những người lãnh đạo từ Ủy viên Bộ Chính trị trở lên, bảo vệ các chính khách quan trọng nước ngoài đến thăm.

5. Giám sát và kiểm soát thông tin liên lạc, gồm bảo đảm an toàn cho thông tin mật mã trong nước, và kiểm soát thu nghe, mã thám mật mã thông tin nước ngoài.

6. Bảo vệ đường biên giới quốc gia của Liên Xô.

7. Chấp hành các nhiệm vụ đặc biệt mà Trung ương Đảng và Chính phủ Liên Xô giao cho.

Để hoàn thành những nhiệm vụ đó, KGB đã lập ra 4 Tổng cục (tương đương cấp bộ), 7 cục quản lý và 5 phòng độc lập. Lúc đó, lãnh đạo Liên Xô đã phát động trong toàn xã hội cuộc tuyên truyền vận động nhằm nâng cao uy tín của KGB và cảnh sát nhân dân. Giới báo chí đã tuyên truyền nhiều cho KGB. Đồng thời xuất hiện hàng loạt các tác phẩm văn học với các hình thức hồi ký, truyện ký, phim tài liệu và phim truyện mạo hiểm, ca ngợi KGB và thành tích của KGB. Thông qua các loại phương tiện thông tin thời đó, tuyên truyền rầm rộ cho nhân viên KGB bằng việc đọc và xem xét rất nhiều tác phẩm văn học phản ánh cuộc đấu tranh và đời sống của nhân viên KGB, chàng trai trẻ Putin thấy việc lựa chọn nghề nghiệp của mình là chính xác, càng tăng thêm ý thức trách nhiệm và lòng tự hào để làm việc cho KGB.

Nhưng việc học tập và huấn luyện lại không lãng mạn và thú vị như tác phẩm văn học mô tả. Nó hoàn toàn khô khan, căng thẳng và gian khổ.

Khi sĩ quan huấn luyện công bố kế hoạch huấn luyện, Putin và các bạn học đều ngớ cả người. Chương trình huấn luyện và học tập phải nhồi nhét rất căng thẳng. Trong thời gian một năm rưỡi, phải hoàn thành 2.913 giờ học, như vậy nghĩa là không có nghỉ hè, nghỉ đông. Trừ các ngày chủ nhật, mỗi ngày ít nhất phải học tập và huấn luyện 6-7 giờ, như vậy, đối với các chàng trai như Putin, vừa mới bước chân khỏi mái trường đầy lãng mạn, thật là hết chịu nổi.

Học tập các khoa mục cơ sở có Số học, Hóa học, Vật lý, Hội họa, Tốc ký, Địa lý, Ngoại ngữ, Kinh tế nước ngoài, Giáo dục, Chính trị thường thức, Văn học nước ngoài, chiếm 698 giờ. Khóa trình quân sự có biên chế, thiết bị công trình quân sự, vũ khí trang bị của tổ chức quân sự nước ngoài, tin tức tình báo về người lãnh đạo nước ngoài, gồm những tư liệu tỉ mỉ của từng nhân vật lãnh đạo trọng yếu, cả tập quán và đặc trưng sinh hoạt của họ, chiếm 392 giờ.

Khoa mục đặc biệt có nội dung phong phú nhất, chiếm 1.824 giờ gồm: địa hình học, kỹ thuật chụp ảnh, kỹ thuật thu phát vô tuyến điện, phương pháp thông tin liên lạc đặc chủng, dùng mực tàng hình ghi chú và đánh dấu bí mật trên bản đồ, kỹ thuật đặc biệt ghi chép tin tình báo bí mật lên mặt kính, huấn luyện phản giản, phương pháp giải vây, tự cứu và chạy trốn; về dược học gồm cách sử dụng thuốc độc, ma tuý, thuốc mê.

Trong các khoa mục đặc biệt, có các mục như cách bắt mồi liên lạc, cách tránh bị theo dõi, cách cắt đuôi bám, cách hẹn gặp các nhân viên khác trong mạng v.v... là những bài cơ bản. Khoá trình bày này chia làm 2 phần:

Phần một, trước hết phải học cách nhận biết mật thám, nếu bị họ bám sát phải sử dụng cách nào để cắt đuôi bám. Chỉ khi nào hoàn toàn cắt được "đuôi" mới có thể bắt được liên lạc với nhân viên mới. Để huấn luyện môn này sát với thực tiễn, còn sử dụng cả hình thức thực tập.

Phần hai của khoá trình còn phức tạp hơn nhiều, đó là cách "chiêu mộ cộng tác viên cung cấp tình báo", thầy giáo đóng vai quan chức, nhà khoa học, nhân viên kỹ thuật, học viên phải tìm cách "mua chuộc" họ làm gián điệp, đương nhiên những thầy giáo đó không phải dễ mà "mua chuộc" được, học viên sẽ nhận thức được "đối tượng" nước ngoài không dễ dàng trở thành "con mồi" của họ. Như vậy, các học viên sẽ phải nghĩ ra nhiều mưu kế, tìm cách đặt bẫy, để đối tượng sa bẫy. Thầy giáo còn dạy họ cách nắm những nhược điểm khác nhau của các loại người, để tiến hành công việc đúng người đúng tật. Những kẻ hám tiền, dễ dùng tiền dụ dỗ; có một số người lại phóng túng về sinh hoạt tình dục, dễ dùng gái đẹp để mồi chài; đối với những kẻ có biến thái về sinh hoạt tình dục thì dùng đồng tính luyến ái để dụ chúng mắc câu, khi chúng đang làm trò đồi bại thì chụp ảnh hoặc quay phim, để đe doạ khống chế chúng, buộc phải vào khuôn phép. Để đạt được mục đích, cả học viên nam và nữ đều phải học sử dụng mọi cách mồi chài, thậm chí dùng cả bản thân mình làm mồi.

Như vậy, trải qua một năm rưỡi huấn luyện, lại qua cuộc khảo thí nghiêm ngặt với các chuyên gia đặc biệt trong đoàn giám khảo, Putin đã tốt nghiệp trường tình báo "Prakhovca", với thành tích loại ưu. Đoàn giám khảo đã nhận xét về Putin: "Có đầu óc linh hoạt, phản ứng nhanh nhạy, cẩn trọng, già dặn, kiên cường, cương nghị, tính kỷ luật vững, có ý thức trách nhiệm cao".

Năm 1977, sau khi tốt nghiệp trường tình báo "Prakhovka", Putin được phong quân hàm trung úy lục quân, phân về làm công tác điệp báo tại trạm công tác Leningrad thuộc Tổng cục 1 KGB trong khoảng thời gian 8 năm.

KGB có 4 tổng cục (tương đương cấp bộ), 7 cục quản lý và 5 phòng độc lập. Bốn tổng cục là:

Tổng cục 1 phụ trách công tác tình báo đối ngoại, dưới có 4 cục, 3 văn phòng và 16 phòng.

Tổng cục 2 quản lý công tác phản gián, chống lật đổ trong nước, dưới có 3 cục nghiệp vụ, 8 phòng nghiệp vụ và 8 phòng khu vực.

Tổng cục 3 chủ quản bộ đội biên phòng, dưới có Bộ Tư lệnh, Cục Hậu cần, Cục Hải quân, Cục Không quân, phòng Nghiên cứu kỹ thuật biên phòng. Tổng cục này có 30 tổng đội lục quân, 7 đội tuần tiễu hải quân 5 liên đội không quân, tất cả tới 30 vạn người.

Tổng cục 4 là Tổng cục Cảnh sát Mật, làm nhiệm vụ "trấn áp mọi phần tử phản động và những hoạt động phản động trong nước và đến từ nước ngoài". Nó là quả tim của ý thức hệ KGB, chuyên hoạt động chống chiến tranh tâm lý. Dưới có 9 cục đánh số thứ tự từ 1 đến 9, ngoài ra còn có một số phòng trực thuộc.

Bảy cục quản lý gồm: Cục Quản lý Quân đội (Cục 3); Cục Quản lý Kỹ thuật (Cục 6); Cục Theo dõi Giám sát (Cục 7); Cục Quản lý Thông tin (Cục 8); Cục Quản lý Cảnh bị (Cục 9); Cục Quản lý Hành chính và Cục Quản lý Nhân sự.

Năm phòng độc lập gồm: Phòng Điều tra vụ việc đặc biệt; Phòng Phân tích kinh nghiệm hoạt động; Phòng Thông tin quốc gia; Phòng Bảo vệ; Phòng Đăng ký hồ sơ.

Bắt đầu từ những năm 70 của thế kỷ 20, quan hệ Xô - Mỹ đi đến hòa hoãn, hai nước tăng cường giao lưu kinh tế và quan hệ mậu dịch. Trong cuộc giao lưu đó, Liên Xô thấy mình đang tụt hậu. Trong một báo cáo nghiên cứu cho thấy, công nghiệp điện tử lúc đó của Liên Xô đã lạc hậu so với phương Tây ít nhất 10-20 năm. Cho nên Liên Xô càng coi trọng thu thập tình báo khoa học kỹ thuật, đặc biệt là tình báo khoa học kỹ thuật quân sự. Dự tính thông qua việc sử dụng những tin tức tình báo khoa học kỹ thuật đó Liên Xô có thể rút ngắn thời gian đuổi kịp phương Tây. Do đó Liên Xô không tiếc trong việc đổ người và của vào việc này. Về tiền, hàng năm Liên Xô bỏ ra hàng tỷ đô-la để thu thập tình báo khoa học kỹ thuật và trang bị kỹ thuật mũi nhọn. Số kinh phí lớn đó, đại bộ phận đều từ 12 bộ có liên quan đến sản xuất công nghiệp quốc phòng. Về nhân tài, hàng năm KGB tuyển lựa khoảng 100 học viên ưu tú từ các trường học viện khoa học tự nhiên ở khắp nơi trong toàn quốc, đưa vào học trong các trường tình báo KGB, huấn luyện họ có được kỹ năng chọn lựa mục tiêu, nhận biết tài liệu, đánh cắp và chuyển tin tức tình báo, sau khi tốt nghiệp phân công về Cục T công tác. Putin đã gia nhập KGB trong trường hợp như vậy.

Lúc đó thu thập tình báo khoa học kỹ thuật ngoài KGB còn có Ủy ban Công nghiệp Quân sự Liên Xô, Bộ Tình báo Bộ Tổng Tham mưu quân đội Liên Xô, Cục Ngoại vụ Ủy ban khoa học kỹ thuật quốc gia, Cục Ngoại vụ Viện khoa học Liên Xô, Ủy ban Kinh tế đối ngoại, Bộ Ngoại thương, Viện Nghiên cứu tình báo khoa học kỹ thuật toàn Liên Xô, Thương hội Liên Xô... Nhân viên chuyên trách làm công tác tình báo khoa học kỹ thuật trên 10 vạn người, trong đó có 9 vạn điệp viên Liên Xô phân tán ở khắp nới trên thế giới để săn tìm tư kiệu khoa học kỹ thuật và thiết bị kỹ thuật tiên tiến.

Phạm vi thu thập tình báo khoa học kỹ thuật cũng mở rộng không ngừng, hầu như bao gồm mọi lĩnh vực khoa học kỹ thuật mà Liên Xô bị tụt hậu. Mục tiêu trọng điểm là những kỹ thuật mũi nhọn có thể trực tiếp hoặc gián tiếp dùng cho mục đích quân sự, như công nghiệp hàng không và hàng không vũ trụ, la-de, máy tính điện tử, vệ tinh, phân rã hạt nhân, khí động học hàng không, nhiệt độ thấp, điện tử, gốm sứ, rôbốt, cáp quang... những sản phẩm tưởng chừng không có liên quan tới công nghiệp quân sự, như Liên Xô đã từng đến các quốc gia phương Tây mua các trò chơi trên máy vi tính, vì những mạch điện tử đó có thể dùng trong một số tên lửa. Nguồn tình báo khoa học chủ yếu là Mỹ, Tây Âu và Nhật Bản. Trong đó Mỹ chiếm 61,5%, Tây Đức chiếm 10,5%, Pháp chiếm 8%, Anh chiếm 7,5%, Nhật Bản chiếm 3%. Đối với nhiệm vụ và mục tiêu thu nhập tình báo từng quốc gia cụ thể, tùy theo tình hình mà có sự chú trọng khác nhau, như đối với Mỹ chủ yếu là thu thập những tư liệu khoa học kỹ thuật về các mặt kỹ thuật vi điện tử, laser, vi tính, năng lượng hạt nhân, công nghiệp hàng không vũ trụ và khai thác dầu mỏ, khí đốt thiên nhiên; đối với Nhật Bản lại nặng về thu nhập vật liệu gốm sứ (dùng thay cho sắt thép chế tạo xe tăng, hạm tàu và máy bay), điện tử, rôbốt, cáp quang, kỹ thuật công trình gen di truyền.

Lúc đó, Cục T của KGB đã phát triển thành cục lớn thứ hai của Tổng cục 1, dưới có 4 phòng, với một đội ngũ tình báo gồm 2000 nhân viên khoa học kỹ thuật chuyên ngành, công tác ở trong và ngoài nước. Một bộ phận nhân viên công tác trong nước làm việc tại cơ quan Cục T, còn một bộ phận nữa cài trong bộ máy của các ngành có dính líu đến nước ngoài và liên quan đến khoa học kỹ thuật ở Bộ Ngoại thương, Công ty Xuất nhập khẩu. Họ không những có quyền quyết định chọn lựa các nhà khoa học đi dự hội nghị quốc tế mà còn có thể cử người đi cùng đoàn ra nước ngoài trực tiếp tiếp xúc với các học giả nước ngoài. Đoàn đại biểu Liên Xô đi dự các hội nghị khoa học quốc tế cũng không ngoại lệ, đều có sĩ quan của Cục T hoặc cử người hợp tác tin cậy tham dự. Những nhân viên tình báo của Cục T công tác ở nước ngoài đều có vỏ bọc với danh nghĩa hợp pháp là quan chức ngoại giao, cố vấn khoa học, đại biểu công ty... để hoạt động thu thập tình báo khoa học kỹ thuật; một bộ phận nhỏ dưới danh nghĩa ngụy tạo và giấy tờ giả, nhập cảnh bất hợp pháp vào các nước để hoạt động gián điệp khoa học kỹ thuật. Putin thuộc phòng D chuyên phối hợp với ngành tình báo các nước vệ tinh của Liên Xô về tình báo khoa học kỹ thuật.

Tin tức thắng lợi trên mặt trận tình báo liên tiếp truyền về. Như vụ "Toshiba" nổi tiếng, vụ việc tuy xảy ra vào năm 1987, nhưng việc mua bán là từ năm 1982-1983. Công ty Toshiba của Nhật Bản bán một cách bất hợp pháp 8 máy phay cao cấp và một công ty của Na Uy bán máy tính tiên tiến điều khiển loại máy phay đó cho Liên Xô, từ đó Liên Xô có thể chế tạo được tàu ngầm giảm âm tiên tiến, buộc Mỹ và các nước phải bỏ ra 30 tỷ đôla để nghiên cứu chế tạo hệ thống theo dõi tàu ngầm thế hệ mới, để có thể tái lập được ưu thế của NATO trong cuộc chiến chống tàu ngầm. Lại như "vụ kỹ thuật tên lửa", do Liên Xô đã sử dụng kỹ thuật của phương Tây nâng cao xác suất trúng đích của tên lửa có bệ phóng trên mặt đất, khiến NATO buộc phải bỏ ra 30 - 50 tỷ đô la để nghiên cứu chế tạo tên lửa MX mới, thay cho tên lửa có bệ phóng trên đất trước đây và đặt kế hoạch chi thêm 9,1 tỷ USD để bố trí 50 tên lửa MX trên xe lửa, đề phòng Liên Xô phá huỷ các tên lửa MX bố trí cố định. Sau khi xảy ra vụ việc này, KGB đã trọng thưởng những nhân viên và người lãnh đạo chủ yếu làm việc này, gây tác động mạnh trong giới tình báo Liên Xô.

Cộng hòa Dân chủ Đức

Nhưng Putin lại không có cơ hội tham gia những hoạt động lớn như vậy. Ông vẫn im lặng miệt mài với nghiệp vụ tham mưu tình báo ở trạm công tác Leningrad, để phối hợp hành động của KGB với bộ máy tình báo các nước vệ tinh, trao đổi tin tức tình báo, viết báo cáo tình báo, báo cáo lên cấp trên và phân phát một số tin mật. Những vụ việc này không thể bộc lộ tài trí thông minh của Putin, lại rất mệt mỏi và vụn vặt. Có khi để hoàn thành một bản báo cáo, Putin phải làm việc thâu đêm.

Là một sĩ quan trẻ mới nhận cương vị công tác, ai chẳng muốn làm ở những cương vị dễ tỏ năng lực và tài hoa của mình? Ai chẳng muốn lập thành tích trên cương vị của mình và nhanh chóng được đề bạt?

Nhưng Putin không vì thế mà lơ là công tác, ngược lại ông càng cố gắng hoàn thành mọi nhiệm vụ cấp trên giao, cũng không bất mãn gặp lãnh đạo xin đổi công tác. Putin cho rằng muốn làm một người thành đạt, đặc biệt đối với người làm công tác tình báo, phải biết chịu đựng im lặng, không thể quá lộ mặt, càng không nên ra mắt trước thiên hạ. Phải làm thật chắc công việc hiện nay, dựa vào thực tài, vào thành tích công tác của mình, giành lấy lòng tin của tổ chức, của lãnh đạo, mà công việc hiện nay chính là sự thử thách của tổ chức đối với mình, đó là cơ hội tốt để rèn luyện ý chí và tính cách

Trên cương vị công tác đó, Putin đã làm việc gần 10 năm. Thời gian đó dường như đã rèn giũa con người hiện nay của Putin: già dặn, cẩn trọng, khéo biết điều khiển mọi việc ở hậu trường, rất ít bộc lộ mình, đầy bí hiểm.

Năm 1984, Thiếu tá Putin 32 tuổi, được phái sang Cộng hòa Dân chủ Đức. Danh nghĩa công khai là Chủ nhiệm Hiệp hội hữu nghị Xô - Đức, cơ quan ở Leipzig, danh nghĩa thực là Cố vấn Quân sự do KGB phái đến "Stassy" - Bộ máy Tình báo Đông Đức đặt cơ quan tại Dresden. Nhiệm vụ của Putin là làm địch vận trong nhân viên tình báo Đông, Tây Đức, cài cắm chân rết KGB trong nội bộ, mở rộng hàng ngũ KGB.

Đông Đức thời đó là tiêu điểm mà Liên Xô hết sức quan tâm, có 38 vạn quân Liên Xô đóng tại đây. Thủ đô Berlin là trung tâm chiến tranh gián điệp giữa Đông và Tây. Liên Xô đặt cơ quan Tổng bộ tình báo ở Kasoster ngoại ô Berlin, hàng nghìn quan chức KGB phải báo cáo định kỳ về Tổng bộ. Đương nhiên KGB phải cử nhiều nhân viên thường trú tới Đông Đức, nhưng hoạt động tình báo tối quan trọng đều do "Stassy", Tổ chức Cảnh sát mật của Đông Đức tiến hành. Nghe nói "Stassy" theo dõi hàng chục vạn người và lập hồ sơ hàng triệu người. Do Liên Xô và Đông Đức có quan hệ tốt đẹp, KGB thường sử dụng mạng lưới tình báo của Stassy để thu thập những tin tình báo nguyên thủy, truyền trực tiếp về Mátxcơva.

Lúc đó, Putin phụ trách một tổ tình báo có 8 nhân viên KGB, tổ này lại đặt dưới sự chỉ huy thống nhất của Tướng KGB, Vladimir Xerkhuv. Địa điểm công tác của họ là tòa lầu nhỏ hai tầng ở số 4 phố Angieli Caxtrasi không có ghi trên bản đồ. Từ đây, có thể nhìn xuống dòng Elber êm đềm. Mỗi khi hoàn thành một công tác quan trọng, Putin thích cùng vợ là Lutmila vừa nhấm nháp rượu Vodka vừa ngắm cảnh mặt trời lặn hoặc ánh trăng trên sông Enbơ. Ở gần khu vực này phần lớn là sĩ quan cao cấp của "Stassy". Đối diện với tòa nhà của Putin ở phía bên kia đường là Cơ quan Tổng bộ "Stassy". Hestơ Bosim, trùm "Stassy", chỉ huy điều hành hàng nghìn nhân viên công tác đặc biệt ở đây. Cách không xa là căn cứ quân sự của quân đội Liên Xô đóng tại Dresden.

Chỗ ở của Putin rất tiện lợi cho công tác vận động và giám sát và cũng tiện cho sinh hoạt hàng ngày. Vợ Putin thường đến cửa hàng Nga để mua sắm, đôi vợ chồng trẻ cũng thường đến căn cứ của quân đội Liên Xô để xem phim. Từ cuối năm 1979, Liên Xô đưa quân vào Afghanistan, đặc biệt là năm 1981, Reagan làm Tổng thống Mỹ, quan hệ Đông - Tây bắt đầu xấu dần đi. Thái độ của các nước phương Tây đối với Liên Xô theo chiều hướng cứng rắn, mở rộng cấm vận thiết bị và kỹ thuật tiên tiến cho Liên Xô, khiến cho việc thu thập thông tin tình báo khoa học kỹ thuật bằng thủ đoạn hợp pháp bị cản trở, nên Liên Xô phải tăng cường hoạt động gián điệp.

Lúc đó, những hoạt động bất hợp pháp của KGB chủ yếu là: 1) Tìm người thay thế, tức là phát triển gián điệp người địa phương; 2) Dựa vào ngành tình báo của các nước Đông Âu; 3) Cài cắm gián điệp bất hợp pháp; 4) Dùng các thủ đoạn kỹ thuật vi tính, máy nghe trộm tinh vi; 5) Đánh cắp; 6) Buôn lậu. Chức trách chủ yếu của phòng D., cục T., Tổng cục I mà Putin làm việc là nhờ vào ngành tình báo của các nước Đông Âu để thu thập những thông tin tình báo khoa học kỹ thuật cần thiết.

Tin tình báo của Liên Xô chủ yếu được thu thập bởi các trạm KGB ở nước ngoài, các trạm này nằm trong các sứ quán Liên Xô ở nước ngoài, là trung tâm chỉ huy các hoạt động điệp báo của Liên Xô ở nước đó. Trạm đóng tại nước ngoài có một trạm trưởng, một số trạm phó. Quyền lực của trạm trưởng rất lớn, phải trực tiếp chịu trách nhiệm với Tổng bộ KGB Mátxcơva, toàn quyền chỉ huy tất cả nhân viên điệp báo với các loại danh nghĩa hợp pháp phái đến nước đó. Ngoài ra, chức trách của trạm trưởng còn bao gồm: Theo dõi và chỉ huy nhân viên tình báo quân đội trong sứ quán; giữ liên hệ với nhân viên tình báo các nước Đông Âu (trừ Romania) và Cuba trong sứ quán ở nước đó; chỉ đạo về chính sách và trang bị kỹ thuật; đọc và ký phát đi các bức điện của người ngoài trạm gửi về Tổng bộ KGB; thầm duyệt kế hoạch bắt mối với điệp viên. Tóm lại, trừ những điệp viên ngầm được phái đi bằng con đường bất hợp pháp do Tổng bộ KGB trực tiếp nắm, trạm trưởng là người duy nhất nắm toàn diện nhân viên KGB đến nước đó.

Trạm bộ của trạm nước ngoài có tổ chi viện kỹ thuật, sĩ quan viết báo cáo và phòng bí thư. Dưới có 5 tổ nghiệp vụ:

Tổ 1 là tình báo: Phụ trách phát triển gián điệp có thể tiếp xúc với những vấn đề cơ mật ở nước đó, thu thập tình báo chính trị, quân sự, kinh tế.

Tổ 2 là phản gián: Bảo đảm tất cả các nhân viên của Liên Xô phái đến nước đó không bị cơ quan tình báo của địch mua chuộc.

Tổ 3 là tình báo khoa học kỹ thuật: Bao gồm các sĩ quan tình báo đã được huấn luyện kỹ thuật, phụ trách thu thập tình báo khoa học kỹ thuật tiên tiến của các quốc gia phương Tây. Mục tiêu chủ yếu là Mỹ, Nhật Bản và Tây Đức.

Tổ 4 là chi viện nằm vùng: Bao gồm những điệp viên nằm vùng được phái đến bất hợp pháp, trực tiếp chịu sự chỉ huy của tổng bộ Matxcơva, không có quan hệ với trạm nước ngoài của KGB, nhiệm vụ của họ là nằm vùng lâu dài ở nước đó, khi xảy ra chiến tranh hoặc khi hai nước cắt đứt quan hệ ngoại giao, phụ trách tổ chức và lãnh đạo tất cả các mạng gián điệp của KGB ở nước đó.

Tổ 5 là hoạt động phá hoại: Phụ trách xây dựng một mạng gián điệp làm nhiệm vụ hoạt động phá hoại khi xảy ra chiến tranh.

Thiếu tá Putin lúc đó là Tổ trưởng Tổ Tình báo khoa học kỹ thuật KGB của trạm Dresden Đông Đức. Đối với Putin, được phái đến Dresden là một cơ hội phát triển lớn, vì thành phố này là một trong 5 thành phố ở Đông Âu có nhà máy kỹ thuật vi điện tử cho toàn phe Đông Âu đương nhiên là cho cả KGB. "Stassy" và KGB đều đưa nhân viên đặc vụ vào làm ở nhà máy. Được sự hợp tác của "Stassy", trạm điệp báo KGB do Putin lãnh đạo đã thông qua việc hợp tác của nhà máy với các xí nghiệp có tên tuổi trên trường quốc tế như IBM, đã đánh cắp được rất nhiều tin tức tình báo mật về khoa học kỹ thuật cho Liên Xô. Ngoài ra, Dresden còn có một trường học quy mô tương đối lớn, nó cũng là trạm trung chuyển học thuật, kỹ thuật quan trọng giữa Đông và Tây lúc đó. Qua các cuộc giao lưu học thuật ở trường, KGB có thể dễ dàng thu thập được rất nhiều tình báo khoa học kỹ thuật bằng thủ đoạn hợp pháp.

Dresden là một thành phố giáp với biên giới Tây Đức, các nhân viên của Đông và Tây qua lại như mắc cửi. Số người qua lại khiến cho Putin có ưu thế trong việc chiêu mộ gián điệp và thu thập tình báo mà các trạm tình báo KGB khác không thể so sánh được. Cho nên tổ tình báo của Putin và "Stassy" Đông Đức đặc biệt chú ý đến những khách sạn Benlovuy sang trọng nhất thành phố, khi phát hiện mục tiêu có giá trị, sẽ dùng mọi biện pháp buộc họ phải khuất phục, để đạt mục đích thu thập tình báo cho KGB

Các biện pháp KGB thường dùng chủ yếu: 1) Bí mật đột nhập, dùng các thủ đoạn kỹ thuật cao đánh cắp tình báo, gồm sử dụng máy ghi âm lắp trong bút máy, bật lửa, máy truyền âm, máy thu siêu nhỏ và những máy phát có thể lắp trong răng giả, núm vú giả, máy thu hình mini (sử dụng thiết kế tụ quang, có thể thu thập được những cảnh xa rõ nét trong đêm nhờ ánh lửa thuốc lá)… 2) Dùng tiền tài để mua chuộc, có thể dùng quan tước, tiền tài để mua chuộc, có thể dùng cách ép buộc, bắt đối phương phải khuất phục, chịu theo.

Về mặt này, tổ của Putin và "Stassy" Đông Đức phối hợp rất tốt, họ luôn thắng lợi và thu được rất nhiều tình báo khoa học kỹ thuật quan trọng. Theo thống kê, trong các nước vệ tinh của Liên Xô, chỉ có Đông Đức, Ba Lan, Tiệp Khắc là có cống hiến lớn nhất cho công tác tình báo khoa học kỹ thuật Liên Xô. Cho nên tổ của Putin và "Stassy" nhiều lần được Tổng bộ KGB khen thưởng. Do có thành tích trong việc xúc tiến quan hệ hữu hảo Đức - Xô, năm 1987, Putin được mời dự Đại hội kỷ niệm 70 năm thắng lợi Cách mạng Tháng Mười do Tổng bộ "Stassy" của Dresden tổ chức, trong hoạt động kỷ niệm đó Hestơ Bosim, Thiếu tướng phụ trách "Stassy" đã tự tay gắn huy chương vàng cho Putin.

Tại tiệc rượu mừng lễ kỷ niệm, Trưởng phòng Hành động 8 của "Stassy" đã cao hứng nâng cốc nói với Putin: "Công việc rất tốt. Chúng ta không có thực lực kinh tế để chạy đua với phương Tây về nghiên cứu kỹ thuật, cho nên chúng ta hãy để cho họ việc đó, rồi chúng ta sẽ đánh cắp kỹ thuật của họ mà chẳng mất một xu".

Nhưng thiếu tá Putin không phải chỉ chuyên xúc tiến hợp tác hữu hảo Xô - Đức, ngoài việc lấy cắp tình báo khoa học kỹ thuật, trong thâm tâm Putin còn ấp ủ một kế hoạch lớn hơn và có hiệu quả lâu dài. Kế hoạch đó được gọi là "Hành động ánh sáng", mục đích của nó là xây dựng một mạng lưới do thám tình báo kinh tế to lớn ở Đông, Tây Đức lúc đó. Như vậy, cho dù chính quyền cộng sản của các nước Đông Âu có đổ bể, vẫn có thể tiếp tục cung cấp tình báo cho Mátxcơva.

Lúc đó một phần công việc chủ yếu của Putin là chiêu mộ và huấn luyện nhân viên đặc vụ cho KGB, xí nghiệp điện tử mà Tổng bộ đặt tại Dresden cũng là nhà chế tạo máy tính lớn nhất và trung tâm nghiên cứu simcard của Tổ chức Hiệp ước Vacsava. Đó là điểm chủ yếu của Putin và "Stassy" đánh cắp tình báo kỹ thuật cao của các quốc gia phương Tây.

Thời đó, máy tính của Tổ chức Hiệp ước Vacsava đã lạc hậu so với các quốc gia NATO, một số nhân viên đặc vụ Tổng bộ "Stassy" thà làm việc trên máy tính cá nhân của quốc gia phương Tây sản xuất, chứ không muốn đụng đến máy tính to tướng trong phòng làm việc của họ.

Lúc đó, Putin thường mượn cớ giao lưu học thuật cử những nhân viên đặc vụ dưới cái vỏ nhân viên kỹ thuật sang các nước phương Tây, hoặc chiêu mộ các chuyên gia phương Tây ở các công ty điện tử cỡ lớn như IBM phái sang Đông Đức công tác để làm việc cho KGB. Putin còn thường xuyên thông qua các nhân mối ở quốc gia phương Tây thu thập tình báo và kỹ thuật điện tử quân sự NATO.
"Stassy" vẫn coi KGB là bạn, còn KGB cũng cần sự ủng hộ của "Stassy". Về sau Ailic Mayenkh, Bộ trưởng An ninh quốc gia Đông Đức muốn hạn chế "Stassy" giúp đỡ KGB. Ngày 2/3/1989, Thiếu tướng Hesto Bosim phụ trách phận bộ Dresden "Stassy" gửi thư tố giác cho cấp trên trực tiếp của Putin, lên án KGB chiêu mộ một số nhân viên hậu bị đang trở về đời sống dân thường của quân đội Đông Đức, họ thường được chiêu mộ tạm thời để làm nhiệm vụ đặc biệt. Về sau, Bosim đã tự sát một cách lạ lùng. Một trợ lý của Bosim bộc lộ rằng lúc đó KGB lấy được kỹ thuật của các quốc gia phương Tây chiêu mộ nhân viên đặc vụ Đông Đức, rất có thể là để làm nhiệm vụ đại loại như thế. Tuy bộ máy tình báo quân sự của Liên Xô và KGB là riêng rẽ, những có thể Putin đã nhằm vào tình báo quân sự các nước phương Tây.

Cứ như thế, kế hoạch "Hành động ánh sáng" của Putin vẫn cứ lặng lẽ thực hiện. Putin đã phát triển được bao nhiêu người, lấy cắp được bao nhiêu tình báo khoa học kỹ thuật, sử dụng phương thức và thủ đoạn gì, đến nay không ai có thể nói rõ. Mọi người dần sẽ quên đi một giai đoạn lịch sử trôi qua cùng năm tháng, cho mãi đến năm 2000, tức mười mấy năm sau đó, khi Putin trở thành quyền Tổng thống Liên bang Nga, tờ báo "Tin Tức" phanh phui đời sống tình báo của Putin ở Đức, nhà đương cục Đức mới vội vàng điều tra truy xét trong toàn quốc. Kết quả là qua đống hồ sơ của KGB để lại khi rút khỏi Đông Đức, mới biết được hồi đó Putin định thực hiện kế hoạch này.

Sau khi phát hiện đường dây này, Chính phủ Đức rất lo lắng, họ sợ kế hoạch hành động mà KGB thực hiện thời đó nhằm do thám tình báo bí mật kinh tế của Đức vẫn còn tiến hành, nghe nói những gián điệp trong kế hoạch đó đều do Putin phát triển trong thời gian giữ chức ở Đông Đức.

Sự lo lắng của Chính phủ Đức không phải là thừa. Hai năm nay trên vũ đài chính trị nước Đức và các nước Đông Âu trước đây, có không ít những vụ tai tiếng gián điệp.

Theo thống kê từ khi "Bức tường Berlin" bị dỡ bỏ năm 1989 đến nay đã phát hiện hơn 100 người từng làm gián điệp cho Bộ An ninh quốc gia Đông Đức và KGB chui vào trong hàng ngũ chính quyền lớp trên. Chỉ từ năm 1990-1992 nước Đức đã phát hiện và hạ bệ mấy nhân vật chính trị chủ yếu vì có dính líu đến gián điệp mật thời kỳ Đông Đức. Trong đó nổi bật nhất là "vụ án gián điệp quan chức ngoại giao" năm 1993, một quan chức ngoại giao nữ của Đức 39 tuổi tên là Lipi. P. đang chuẩn bị đi làm đại sứ, bị tố cáo đã hoạt động gián điệp thời Đông Đức nên bị hủy bỏ, 20 năm trước, khi còn đi học, bà ta đã được chiêu mộ làm gián điệp. Tháng 10/1993, một quan chức ngoại giao 46 tuổi, tên là Karl Heind Lot bị bắt vì đã từng hợp tác với Bộ An ninh quốc gia Đông Đức.

Ở các nước Đông Âu trước đây, những việc như thế này cũng rất nhiều. Như Ilietxcu, Tổng thống trước đây của Rumany bị một tờ báo tố cáo ông đã được KGB chiêu mộ làm gián điệp trong thời gian du học ở Mátxcơva. "Vụ gián điệp Olexi" của Ba Lan, vì Tổng thống và Thủ tướng bất hoà, Tổng thống tố cáo thủ tướng là gián điệp của bộ máy tình báo KGB và Liên Xô.

Để làm rõ thời kỳ lịch sử này, cơ quan tình báo Đức thành lập riêng một Uỷ ban điều tra đặc biệt, phụ trách điều tra những hoạt động gián điệp của Putin ở Đông Đức có quan hệ cá nhân mật thiết với Putin trước đây, trong đó có cả trợ lý riêng của Bosim, trùm "Stassy" thời đó, có Hesto Giemilisi từng làm đặc vụ 30 năm, nhưng không thu lại kết quả gì. Giemilisi nói với phóng viên: "Chính phủ Đức rất lo sợ những gián điệp mà Putin chiêu mộ thời đó còn làm việc cho Nga. Họ đã cặn vặn tôi mấy giờ liền, nhưng chúng tôi đâu có biết những hoạt động của người Nga. KGB làm việc hoàn toàn giấu chúng tôi, việc chiêu mộ gián điệp tiến hành rất bí mật. Đến bây giờ tôi mới biết có cái hành động ánh sáng, tôi cảm thấy mình bị bán rẻ".

Đồng thời, bộ máy tình báo Đức còn tìm thấy nhiều tư liệu có liên quan đến Putin trong hồ sơ của KGB để lại. Những tư liệu này chứng tỏ ông đã được mời dự Đại hội kỷ niệm 70 năm thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười do Tổng bộ "Stassy" tổ chức năm 1987. Trong hoạt động kỷ niệm này, Bosim đã gắn huy chương cho Putin, khen thưởng những cống hiến xuất sắc về công tác cho quốc gia xã hội chủ nghĩa. Đồng thời cũng được chứng thực ít nhất có một quan chức cao cấp của Đông Đức thời đó thiếu chút nữa bị Putin mua chuộc được, vì căn cứ vào hồ sơ có ghi, phòng hành động 15 của "Stassy" nhận được chỉ thị yêu cầu phải lắp một điện thoại bí mật trong nhà quan chức đó.

Căn cứ vào những vụ việc trên, Ủy ban điều tra đặc biệt đã viết một bài báo cáo dài 10 trang, gửi về Berlin để tiếp tục nghiên cứu.

Nhưng việc Putin làm công tác điệp báo ở Đông Đức cho đến nay cũng chỉ biết có thế. Từ năm 1984-1989 lúc thống nhất nước Đức, trong 5 năm đó, Putin đã làm những việc gì, để lại cho nước Đức thống nhất cái gì? Không ai được biết. Chính quyền Nga cho đến nay chưa hề tiết lộ công tác cụ thể của Putin khi ở Dresden, nhưng cũng xuất hiện một số lời đồn đại.

Các nhà chính trị chuyên gia tình báo các nước phương Tây phân tích và cho rằng, rất có thể khi ở Đông Đức, Putin còn chấp hành một nhiệm vụ chính trị là tiếp xúc với những người Đông Đức đồng tình với Gorbachev như Hanx Modro, người lãnh đạo Đảng ở Dresden để phòng chính quyền Honek bị lật đổ.

Muốn tìm hiểu rõ giai đoạn lịch sử này của Putin quả là khó, trong quá trình này, một lần nữa mọi người chỉ thấy những bí hiểm của Putin. Viên sĩ quan giấu tên của "Stassy" nói với phóng viên: "Toàn bộ kế hoạch hành động của KGB đều nhét trong óc Putin, ông ta là một người rất thông minh, có sức kiềm chế rất mạnh, hành động hết sức cẩn thận. Ông ta luôn chỉ huy ở hậu trường, xưa nay không để ai chú ý tới mình". Xem ra việc Putin ở Đông Đức, chỉ có thể do Putin tự nói ra.

Năm 1989, Putin là Trung tá KGB, mắt nhìn thấy bức tường Berlin sụp đổ, hai nước Đức thống nhất, khối Hiệp ước Vacsava giải thể, KGB suy yếu, đã nhận thức sâu sắc rằng: Trong những ngày hòa bình nếu vẫn là quân nhân sẽ khó làm nên chuyện, nên quyết định chuyển ngành.

Từ Saint Petersburg đến Mátxcơva

Một quân nhân chuyển ngành có thể nhanh chóng nổi tiếng ở Saint Petersburg, là Chủ tịch Uỷ ban quan hệ đối ngoại của thành phố, Phó Thị truởng thứ nhất, Putin có quan hệ thế nào với Thị trưởng. Tại sao sau khi Sovchak thất bại trong cuộc tranh cử thị trưởng. Putin lại từ chối hợp tác với thị trưởng mới, thà "về vườn đuổi gà"? Trong lúc nguy nan tại sao Tshubai lại ra sức tiến cử Putin làm Phó Cục trưởng Cục quản lý sự vụ Tổng thống? Tại sao 3 năm ở Mátxcơva Putin được thăng liền 4 cấp lên đến chức Bí thư Hội đồng An ninh Liên bang Nga? Năng lực ư ? Ô dù ư ? Hay là sự lựa chọn của lịch sử ?

Sự cân nhắc của ân sư

Từ nước Đức trở về, Putin nhập luôn vào phái cải cách ở Saint Petersburg quê hương. Trong đời sống chính trị của ông, có 3 người đóng vai trò hết sức quan trọng, đó là: Sovchak, Tshubai và Yelsin. Ở trong những thời kỳ quan trọng nhất trong cuộc đời Putin, họ đã giúp đỡ có tính chất quan trọng đối với Putin.

Dẫn dắt Putin bước vào chính trường là Sovchak. Ông ta là người ủng hộ kiên định "Tư duy mới" của Gorbachov, cũng là nhân sĩ phái dân chủ nổi tiếng của Liên Xô ở thời kỳ cuối những năm 80 đến thời kỳ đầu những năm 90 của thế kỷ 20. Nơi đầu tiên kết nối số mệnh của họ với nhau là phố số 4 trên đảo Vaxiliepxki Khoa Luật Đại học Leningrad. Giữa những năm 70, giáo sư Sovchak phụ trách giảng bài cho sinh viên Khoa Luật, Putin đã được nghe ông giảng bài. Nhưng họ thật sự quan hệ mật thiết với nhau là cuối những năm 70. Nghe nói Mekhuriev hiệu trưởng Đại học Leningrad, đã tiến cử Putin với Sovchak.

Putin thừa nhận, việc chọn đề mục cho luận án tốt nghiệp đại học của mình là theo gợi ý của Sovchak, lúc đó ông ta là Giáo sư chỉ đạo môn học và là thầy hướng dẫn bảo vệ luận án tốt nghiệp của Putin. Lúc đó, Putin muốn viết luận án " Tư pháp quốc tế mà tôi hiểu biết nhất", thậm chí còn chủ động nói với hiệu trưởng về suy nghĩ đó của mình. Nhưng về sau theo lời khuyên của Sovchak, Putin không viết luận án đó nữa mà đổi sang "Nguyên tắc tối huệ quốc trong luật quốc tế", và đạt ưu tú. Vị chủ nhiệm khoa thời đó khi trả lời phỏng vấn của phóng viên có nói, năm đó Putin chọn vấn đề nhạy cảm "Nguyên tắc tối huệ quốc trong Luật quốc tế" làm đề tài cho luận án tốt nghiệp, bản thân việc chọn đề đã chứng tỏ Putin có đầu óc suy luận, dám đi sâu nghiên cứu. Phải nhớ rằng, Liên Xô những năm 70, tư tưởng bị phóng bế, quan niệm bảo thủ, vấn đề dân tộc không được nhà cầm quyền coi trọng đúng mực, mà trong luận án tốt nghiệp của mình Putin lại mạnh dạn nêu lên quan điểm bình đẳng tôn trọng lẫn nhau giữa các dân tộc.

Thời gian 10 năm sau đó, Putin đã không phụ sự tiến bộ đó, ông luôn như hình với bóng cùng Sovchak không những trong những trường hợp chính thức mà còn theo Sovchak tham dự các hoạt động như buổi biểu diễn ca hát của Ala Pugachova. Trong lúc rỗi rãi Putin cũng rất thích xem biểu diễn ở nhà hát ở Malinxki.

Putin sau khi trút bộ quân phục trở về Saint Petersburg tìm được việc làm trợ lý Hiệu trưởng ở Đại học Saint Petersburg, phụ trách công tác ngoại vụ. Lúc đó, để cải thiện tình trạng tài chính, nhà trường có mở một số xí nghiệp hợp doanh, để quản lý những xí nghiệp đó, Putin thường phải chạy khắp nơi. Tuy bận rộn với rất nhiều việc vụn vặt, nhưng ông lại được rèn luyện trong môi trường kinh tế thị trường hiện thực. Putin đã làm chức vụ này một năm rưỡi. Nhưng đó chỉ là cái vỏ bọc ngoài, còn thực tế Putin vẫn làm cho KGB. Nhiệm vụ của ông là theo dõi phong trào cải cách dân tộc dân chủ đang phát triển mạnh mẽ ở thành phố Leningrad. Putin không phủ nhận điều này, ông giải thích rằng, sở dĩ mình không có cơ hội thăng tiến hơn nữa ở KGB là vì không muốn chuyển nhà về Mátxcơva. Putin nói: "Tôi có 2 con và bố mẹ già đều đã ngoài 80 tuổi, chúng tôi vẫn chung sống với nhau. Các cụ là những người đã sống qua cuộc chiến tranh, các cụ đã sinh ra ở đây, lớn lên ở đây, nói gì cũng không chịu rời đây, mà tôi lại không thể bỏ mặc họ.

Tháng 3/1990, Liên Xô thực hiện cuộc tổng tuyển của đầu tiên sau hơn 70 năm thành lập nước. Trong số các thị trưởng Mátxcơva, Leningrad, Kiev... do Đảng Cộng sản Liên Xô cử ra, có đến 1/3 không trúng cử đại biểu nhân dân, các viên tư lệnh quân khu Mátxcơva, tư lệnh hạm đội phương Bắc và trùm KGB ở Estonia đều bị rớt trong cuộc tranh cử. Nhưng những người bị KGB theo dõi như Yeltsin lại trúng cử với số phiệu cao. Yeltsin sau đó được bầu làm Chủ tịch Xô Viết tối cao Liên Bang Nga. Năm sau tranh cử được bầu làm Tổng thống Liên Bang Nga, trở lại vũ đài chính trị Liên Xô. Chức Thị trưởng các thành phố chủ yếu của Liên Xô như Mátxcơva và Leningrad cũng lần lượt vào tay Popov và Sovchak thuộc phái dân chủ.

Một ngày sau khi trở thành Chủ tịch Xô Viết thành phố Leningrad, Sovchak đã gặp Putin ở hành lang Đại học Leningrad. Thày trò gặp nhau, sau một hồi hàn huyên, Sovchak nói với người học trò yêu: "Mình bây giờ là Chủ tịch Xô Viết thành phố, cậu đến công tác với mình nhé." Gặp lại thầy, Putin rất mừng, được thầy mời mình làm việc trong chính quyền, Putin vui vẻ nhận lời. Ai biết đâu rằng, buổi trùng phùng đó đã dắt chàng trai trẻ Putin bước vào "Con đường cao tốc quan trường".

Nhận lời với Sovchak, Putin đến Xô Viết thành phố làm cố vấn về vấn đề quốc tế, thực ra là trợ lý cho Sovchak.

Ngày 12/6/1991, thể chế hành chính của Leningrad có biến động lớn, Sovchak lại trở thành Thị trưởng đầu tiên của thành phố được đổi tên thành Saint Petersburg. Putin làm Chủ tịch Uỷ ban quan hệ đối ngoại của thành phố. Hiển nhiên là Sovchak không hề có chuẩn bị gì về tâm lý để làm Thị trưởng, nên thường xuyên va chạm với những nghị sĩ mới của Duma. Mỗi lần như vậy, Sovchak lại cử Putin đứng ra hoà giải, mọi việc đều được dẹp yên, chứng tỏ khả năng phối hợp hiệp đồng rất tốt.

Nếu Putin chỉ bình thản ngồi ở vị trí này, có thể sẽ trở thành Tổng thống Liên bang Nga như ngày nay. Vĩ nhân luôn nắm được cơ hội đến bên mình, nhất là vào những thời kỳ đặc biệt.

Cuộc thử thách của "Sự kiện 19 tháng 8"

Tháng 8/1991, khi phái cứng rắn Liên Xô phát động cuộc đảo chính, Putin đã đóng vai trò quan trọng bên cạnh Sovchak.

Liên Xô - quốc gia Xã hội Chủ nghĩa từ khi thành lập và trưởng thành với một môi trường trong nước và ngoài nước cực kỳ phức tạp, nhiều dân tộc khác nhau, tôn giáo khác nhau, đất đai rộng lớn các quốc gia xung quanh thường dòm ngó với cặp mắt cú vọ. Trước đây có Đức và Nhật, sau đại chiến thế giới lần thứ hai các nước phương Tây đứng đầu là Mỹ đều có cái nhìn thù địch, thậm chí còn muốn lật đổ. Cho nên việc Liên Xô tồn tại và phát triển, không thể không thừa nhận "Che ka" trước kia và KGB sau này đã phát huy tác dụng quan trọng, thậm chí có khi còn có tính quyết định. Đặc biệt KGB là quốc gia trong quốc gia, luôn coi việc bảo vệ an ninh Liên Xô là nhiệm vụ của mình, các nhà bình luận nước ngoài cũng coi KGB là hòn đá tảng chủ yếu nhất của Liên Xô.

Năm 1985, Gorbachov lên nắm quyền, với cương vị Tổng Bí thư Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô, nhìn thấy những khủng hoảng của Liên Xô, muốn tiến hành cải cách, nhưng "hắt chậu nước bẩn lại hắt luôn cả đứa con", kết quả là gây hỗn loạn mọi mặt cho xã hội Liên Xô. Trước tình hình đó, Gorbachov lại ảo tưởng dựa vào lực lượng KGB, giúp ông vượt khỏi khó khăn trong thời kỳ bước ngoặt của xã hội. Gorbachov yêu cầu KGB phải đấu tranh với hiện tượng lãn công kinh tế, giám sát việc phân phối sản phẩm, chống "chợ đen" và "kinh tế cái bóng". Để tăng thêm khả năng của KGB ngăn ngừa những xáo động xã hội và những hoạt động ly khai dân tộc, ông ta còn giao thêm quyền chỉ huy sư đoàn dù cho KGB. Năm 1998, khi Chebulikov với hàm Nguyên soái, Chủ tịch của KGB phê phán những cải cách của Gorbachov gây nên hàng loạt hỗn loạn, Gorbachov chơi đòn công khai là thăng chức nhưng lại ngầm hạ bệ đối với Chebulikov, ngoài mặt là giao cho làm Bí thư Trung ương chủ quản công tác chính pháp Liên Xô, nhưng thực tế là giao chức Chủ tịch KGB nắm thực quyền cho Khliuchikov, một người đã từng ra nước ngoài và có tư tưởng thoáng hơn. Khliuchkov đã từng công tác ở nước ngoài nhiều năm, giải quyết công việc rất trơn tru, được mọi người gọi là " Tướng cười mỉm". Ý định đầu tiên của Gorbachov tiếp quản KGB, mong ông ta có thể làm cho KGB thích ứng được với thay đổi của cải cách, lại có thể bảo vệ được công cuộc cải cách phát triển thuận lợi. Mấu chốt sự thành bại của một nhà chính trị thường ở chỗ biết dùng người tốt hay không, còn Gorbachov đã bị hiện tượng bề ngoài của Khliuchikov mê hoặc.

Khliuchikov sau khi nhận chức đã có một số cải cách đối với KGB, tuyên bố phải "công khai hoá", phải hợp tác với bộ máy tình báo phương Tây như Cục tình báo Trung ương Mỹ, chống Chủ nghĩa khủng bố quốc tế v.v... Vì thế tháng 2/1990, Khliuchikov lại được giữ chức thành viên Hội đồng Tổng thống, hội đồng này lúc đó mới được thành lập là hạt nhân quyết sách tối cao của Liên Xô.

Đồng thời với việc tiếp quản KGB, Khliuchikov còn sắp xếp cho họ hàng bà con một số "ghế" tốt. Con trai của Khliuchikov là Sergei từng làm sĩ quan tình báo nước ngoài của KGB với vỏ bọc là Bí thư thứ nhất Đại sứ quán Liên Xô ở Pháp, em rể Dorovik là Chủ tịch Hội đồng Hoà bình Liên Xô, chức vụ này do KGB bổ nhiệm; gả cháu gái cho con trai của Tướng KGB Yaks, Yaks lại là trưởng phòng 1, tổng cục 1, phụ trách công tác tình báo bí mật của KGB ở Bắc Mỹ. Cả họ Khliuchikov đều sống khá giả. Nhưng cải cách ngày càng tiến thì tập đoàn được lợi ngày càng trở thành lực cản của cải cách. Khliuchikov cho rằng cuộc cải cách của Gorbachov đã đi vào ngõ cụt, cho nên KGB không những muốn trùm lên trên Đảng, chính quyền, quân đội, mà còn muốn trùm lên cả Tổng Bí thư Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô và Tổng Thống Liên Xô, triết để chuyển hướng cải cách của Gorbachov, để ổn định tình hình Liên Xô.

4 giờ chiều ngày 17/8/1991, tại một cứ điểm bí mật của KGB ở ngoại ô Mátxcơva có mật danh là "ABC", Khliuchikov đã mời cơm Thủ tướng chính phủ Pavlov, Bí thư Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô Senhin, Bộ trưởng Quốc phòng Yadov và mấy vị tướng dưới quyền. Tại "bữa ăn uống công việc" đó, Khliuchikov đã công kích thẳng vào cuộc cải cách của Gorbachov, Khliuchikov nói "Tôi thường xuyên thông báo cục diện khó khăn cho Gorbachov, nhưng ông ta không có phản ứng, lại thường xuyên ngắt lời, lái sang việc khác, ông ta không tin tình hình mà tôi thông báo..." Cuối cùng Khliuchikov với giọng tin tưởng đề nghị thành lập Uỷ ban tình trạng khẩn cấp, cử một đoàn đại biểu đi gặp Gorbachov đang nghỉ tại Crưm, sau đó tuyên bố Gorbachov bị bệnh, để Phó Tổng thống Yanaev giữ chức Tổng thống. Khliuchikov còn bổ sung, ông ta có thể được sự phê chuẩn của Xô Viết tối cao. Sau đó những người khác bổ sung ý kiến, vụ việc coi như đã quyết định.

Chiều ngày 18/1/1991, Khliuchikov chỉ thị cho Plekhanov, Cục trưởng cảnh bị KGB, Chủ nhiệm văn phòng Tổng thống Bonkin, Phó Chủ tịch Hội đồng quốc phòng Bakhlanov cùng một số người mang theo xe bọc thép và lính đặc nhiệm đến nơi nghỉ mát ở Biển Đen, yêu cầu Gorbachov đang nghỉ mát ở đó phải chuyển giao quyền Tổng thống cho Phó tổng thống Yanaev. Khi yêu cầu này bị Gorbachov kiên quyết từ chối, 5 người này đã hạ lệnh bao vây chặt biệt thự của Tổng thống và bắt đi phụ tá của Metvechev, để lại Phó Cục trưởng Cục cảnh bị KGB là Xlekhanov chỉ huy. Khliuchikov, đặt bộ đội biên phòng trên biển dưới quyền chỉ huy của Plekhanov và cấp phó là Klekhanov, phong toả sân bay Belibech có chuyên cơ của Tổng thống, cử người trên đài quan sát bờ biển dùng kính viễn vọng giám sát nhất cử nhất động của mọi người trong biệt thự Tổng thống. Quân lính thuộc Cục thông tin KGB kiểm soát mọi thiết bị thông tin của Gorbachov, không liên lạc với bên ngoài. Trong tình cảnh đó, Tổng thống chỉ còn dựa vào mỗi một máy thu thanh sóng ngắn nghe "Đài tiếng nói Hoà Kỳ" để biết sự việc diễn ra 3 ngày sau đó tại Liên Xô.

6 giờ 5 phút sáng ngày 19 tháng 8, thông tấn xã TASS của Nga phát đi một tin quan trọng, tuyên bố Gorbachov do tình hình sức khoẻ không thể thực hiện được chức trách Tổng thống, căn cứ vào khoản 7 Điều 127 của Hiến pháp Liên Xô được đặt trong tình trạng khẩn cấp 6 tháng và tổ chức ra "Uỷ ban tình trạng khẩn cấp" gồm 8 người. Các thành viên là Phó Tổng thống Yanaev, Thủ tướng Pavlov, Chủ tịch KGB Khliuchikov, Bộ trưởng quốc phòng Yadov, Bộ trưởng Nội vụ Purk, Phó Chủ tịch thứ nhất Hội đồng quốc phòng Bakhlanov, Chủ tịch Liên minh nông dân Liên Xô Xtaldubusev và Hội trưởng Hội Liên hiệp các xí nghiệp quốc doanh Liên Xô Dichiakov. Sau đó "Uỷ ban tình trạng khẩn cấp" còn phái lính đặc nhiệm KGB và quân đội tiếp quản các bộ máy thông tin, tin tức như Đài Truyền hình Liên Xô, Đài Phát thanh, toà báo....

Tiếp đó Khliuchikov ra lênh bắt Yeltsin, lúc đó Yeltsin đang nghỉ tại biệt thự Akkhanghesk ở ngoại ô Mátxcơva, trong tay không có quân đội, cũng chẳng có quân đội truyền tin. Ông ta hoá trang thành người câu cá, sau đó lên xe bí mật quay về Mátxcơva, vào Bạch Cung tức Cung đại hội Nga. Đó là một toà kiến trúc lớn hơn 10 tầng màu trắng, người vệ sĩ tiếp cận của Yeltsin là Konchakov, bố trí nơi này thành "tổng hành dinh" cho Yeltsin, tổ chức thành trung tâm đối phó với "Uỷ ban tình trạng khẩn cấp", còn anh ta tổ chức đội vũ trang bảo vệ toà lầu.

Lúc đó Sovchak cũng ở Mátxcơva, ông ta thề bảo vệ Yeltsin. Putin đề nghi ông ta lập tức quay về Leningrad, bảo đảm Leningrad ủng hộ Yeltsin, phản đối đảo chính. Sovchak mạo hiểm đang đêm bay về Leningrad. Lúc đó Tổng thống KGB đã ra lệnh cho KGB Leningrad bắt Sovchak ở sân bay. Tình hình hết sức nguy cấp, Putin vốn giữ quan hệ tốt với ngành an ninh địa phương đã không quản tình hình phức tạp lúc đó, tự dẫn đội cảnh vệ vũ trang đến sân bay Leningrad đón Sochak, bảo đảm an toàn cho Sovchak. Lúc này trên sân bay toàn KGB, Putin ra lệnh cho xe ô tô đến thẳng chân cầu tháng máy bay. Nhân viên KGB thấy đối phương có vũ trang, khí thế hùng mạnh, không dám đến bắt Sovchak, để ông ta trở về toà thị chính an toàn, phát động quần chúng địa phương phản đối đảo chính bảo vệ Yeltsin. Mấy ngày đó, Sovchak một mặt lo phát động quần chúng, một mặt lo đàm phán với Uỷ ban An ninh quốc gia Leningrad và người lãnh đạo quân khu Leningrad, cố gắng làm cho quân đội trú đóng tại Leningrad từ chối chấp hành mệnh lệnh của "Uỷ ban tình trạng khẩn cấp", giữ thế trung lập. Putin đã đóng vai trò rất quan trọng trong các cuộc đàm phán ấy.

Yeltsin thông qua các kênh tin tức được biết quân đội và phái cải cách dân chủ ở các nơi đều phản đối đảo chính, chỉ thiếu một người lãnh đạo có sức mạnh, thiếu một ngọn cờ. Yeltsin đã lao ra đường cho vệ sĩ thuyết phục chiếc xe tăng số hiệu 110 của sư đoàn Taman nổi tiếng, quay nòng pháo trở lại, Yeltsin đứng trên tháp pháp xe tăng, thẳng người trước ống kính các máy ghi hình truyền hình Nga và nuớc ngoài với danh nghĩa Tổng Thống dõng dạc đọc lời kêu gọi bãi công phản đối đảo chính.

Đó là một độc chiêu quan trọng nhất để đập tan "Uỷ ban tình trạng khẩn cấp", toàn Nga và toàn thể thế giới đều nhìn thấy cho dù bị kiểm soát thông tin, người Nga cũng thông qua mạng truyền hình hữu tuyến của Mỹ và Đài Tiếng nói Hoa Kỳ để xem và thu nghe. Nhân dân và cả nhiều tướng lĩnh quân sự cũng nhanh chóng biểu thị ủng hộ Yeltsin, nhiều nơi đã bắt đầu bãi công. Đó cũng là những giờ phút huy hoàng nhất trong cuộc đời của Yeltsin, hình tượng giơ tay hô lớn đã làm ông trở thành một ngọn cờ, một vị anh hùng, một nhân vật có thực quyền lớn nhất của nước Nga và Liên Xô. Sau đó Yadov lệnh lính dù Krachov điều động lính dù, nhưng Krachov lúc đó đã "thân tại Tào doanh tâm tại Hán", sư đoàn trưởng lính dù Lebet lại càng công khai từ chối chấp hành mệnh lệnh của "Uỷ ban tình trạng khẩn cấp". Lúc đó Khliuchikov ra lệnh cho đội đột kích "Alpha" đã quyết định tập thể từ chối chấp hành lệnh.

Như vậy, "Uỷ ban tình trạng khẩn cấp " đã dùng hết "át chủ bài", cuộc đảo chính đã kết thúc thất bại. Bộ trưởng Bộ Nội vụ Purk tự sát. Khliuchikov lại hiện rõ bản chất trơn tru giảo hoạt, tự thân đi đón Gorbachov từ Biển Đen về Mátxcơva.

Trải qua thử thách của cuộc đảo chính, Yeltsin lúc này đã thực quyền, ông cử người nhanh chóng đi bắt những người phụ trách có liên quan đến đảo chính. Khliuchikov cùng những người của "Uỷ ban tình trạng khẩn cấp" bị bắt giam mấy năm trong nhà tù "Thuỷ binh tĩnh lặng" sau này tuy được thả ra, nhưng đã thành những nhân vật suốt ngày ăn tục nói phét, không còn được coi ra gì nữa. Để cải thiện cuộc sống những năm cuối đời, Khliuchikov có viết một cuốn hồi ký có tên "Hồ sơ riêng", loại sách này bán khá chạy ở trong và ngoài nước Nga.

Sự kiện "19 tháng 8" đối với Sovchak hay đối với Putin đều là một cuộc sát hạch nghiêm khắc và đã nộp bài trả lời đúng. Có khác chăng là tên tuổi Sovchak thì nổi danh tiếng, còn Putin thì vẫn lặng lẽ như không. Thực ra mọi việc mà Putin đã làm trong sự kiện này, lúc đó Sovchak không hề biết, sau này từ miệng người khác mới biết vai trò quan trọng của Putin. Khi nghĩ lại sự việc này, Sovchak nói: " Putin là một con người không muốn khoe thành tích của mình, trong anh ta thấm đẫm tinh thần tự tin, trung thành, đáng tin cậy, tôi đã cùng Putin làm việc với nhau 6 năm trời, chưa bao giờ anh ta chìa tay đòi hỏi vinh dự, địa vị tiền tài.

"Giáo chủ áo xám" của Saint Petersburg.

Là một thành viên của KGB nhưng Putin không giống như bọn Khliuchikov. Putin có thực tài, đầy vẻ hài hước, có quan hệ tốt với mọi người, không bao giờ cãi nhau với người khác, không biết bực bội, thích thảo luận theo lý tính, giải quyết công việc một cách quyết đoán không qua loa xong chuyện. Putin rất ghét lối quan hệ nhì nhằng, đối với những người đó bao giờ cũng giữ một khoảng cách. Đồng thời trong cái thế giới KGB và Judo, Putin đã rèn cho mình một tính cách dẻo dai, cực kỳ kiên nhẫn. Putin có lòng trung thành tuyệt đối với tổ chức và quan hệ trên dưới, đặt lợi ích quốc gia lên trên lợi ích cá nhân và coi việc hiến thân cho Tổ quốc là một đức tin.

Trải qua cuộc thử thách "Sự kiện 19 tháng 8", Putin trở thành người giúp việc đắc lực cho Sovchak, phụ trách giải quyết quan hệ đối ngoại và kinh tế, cố gắng xúc tiến việc đầu tư của Ngân hàng Dresden (Đức) và Công ty Coca Cola, có công trong việc phục hồi kinh tế của Saint Petersburg. Nhưng Putin không hề khoe khoang, ở Saint Petersburg, Putin luôn cẩn thận giữ im lặng, cố không tranh công với Sovchak. Mỗi lần lãnh đạo Chính quyền thành phố xuất hiện tập thể trước máy thu hình, bao giờ Putin cũng đứng ở góc xa nhất, cho nên sự có mặt Putin không gây chú ý cho mọi người. Nhưng mặt khác, là một vị Phó Thị trưởng thứ nhất phụ trách phê duyệt các văn kiện, Putin đã giải quyết mọi việc của Chính quyền thành phố đâu ra đấy, trở thành cánh tay đắc lực của Sovchak và được Sovchak hoàn toàn tin tưởng. Cá tính ít lộ liễu đó lại hoàn toàn tỷ lệ nghịch với năng lực của Putin, mọi người đã đặt biệt hiệu cho nhà chính trị thích giấu mặt ở hậu trường đó là "vị giáo chủ áo xám trầm tư khó hiểu".

Phó Thị trưởng Xtanitlav Mainev có quen biết Putin khi làm trợ lý Hiệu trưởng Đại học quốc gia Saint Petersburg năm 1990, sau này lại theo Putin vào làm trong Chính quyền thành phố Saint Petersburg. Khi nói về ấn tượng đối với vị quan trên trước đây, có nói Putin là người lãnh đạo có tài và trình độ chuyên môn giỏi, với cố gắng của mình đã thu hút được các công ty cỡ lớn như Coca-Cola và PSGT đến Saint Petersburg để đầu tư, cho đến nay những xí nghiệp hợp doanh làm ăn có hiệu quả ở Saint Petersburg đều có sự tham dự và xây dựng của Putin - vị Phó Thị trưởng thời đó. Putin biết cách làm ăn với các nhà đầu tư nước ngoài, là một chuyên gia thị trường, giỏi tổ chức và lôi kéo nhân tài, những người ở bên Putin đều được học cách tôn trọng quy tắc cuộc chơi.

Năm 1994, Putin được thăng chức, Sovchak đưa Putin lên làm Phó Thị trưởng thứ nhất Saint Petersburg, phụ trách quản lý các cơ quan đại diện nước ngoài, khách sạn, sòng bạc, đoàn thể xã hội và các ngành quyền lực, đồng thời còn phụ trách các hạng mục đầu tư lớn. Lúc này Putin đã có ảnh hưởng tương đối sâu với Sovchak. Sovchak thường cử Putin tham gia các loại hoạt động và đàm phán. Có một phóng viên hỏi Sovchak "Vì sao ngài trọng dụng một KGB?" Mỗi lẫn như thế ông ta đều trả lời "Anh ta không là KGB, anh ta là học trò của tôi".

Xưa nay dù làm việc ở văn phòng nào, Putin cũng không bao giờ đòi hỏi bố trí xếp lại văn phòng, điều này cũng làm mọi viên chức phải kinh ngạc. Ví dụ Tekhasev, nguyên Chủ tịch Uỷ ban Quan hệ đối ngoại đến thăm Putin sau khi tiếp nhận chức vụ đó đã rất ngạc nhiên, phải thốt lên: "Ngay cả đến cách sắp đặt trong phòng ông ta cũng không hề thay đổi".

Từ tháng 6/1991-6/1999, Putin, một nhân viên KGB trước đây đã trở thành nhân vật đầy quyền uy của Saint Petersburg. Putin, một con người trung thành cần cù, không xuất đầu lộ diện, một năng lực diễn đạt bẩm sinh. Các phóng viên gọi ông là "Giáo chủ áo xám của điện Smolnyi". Một số người có ác ý vẫn gọi ông là "KGB". Không có ý kiến của ông, hầu như mọi việc của Chính quyền thành phố đều ngưng lại. Sovchak, một con người rất ít tin người khác, đối với những người xung quanh lại càng nghi nghi ngờ ngờ, nhưng đối với Putin ông ta hết sức tin tưởng. Những khi đi công du trong, ngoài nước, chức vụ của Sovchak không do Phó Thị trưởng thay thế, mà do Putin làm quyền Thị trưởng. Còn Putin cũng rất chú ý giữ đúng vị trí của mình, một số việc Putin hoàn toàn có thể tự quyết định cũng bàn bạc với Sovchak rồi mới quyết. Ngay ở gian thời gian làm quyền Thị trưởng, Putin vẫn cố đóng "vai trò cấp phó".

Trung thành với ô dù bị đổ

So sánh Putin với Yeltsin thấy hoàn toàn khác nhau về biểu hiện và cá tính, mỗi lời nói, hành động của Yeltsin đều bộc lộ sự vui buồn hay cáu giận. Còn Putin hoàn toàn khác, Putin gây cho người ta ấn tượng nghiêm túc, trầm mặc, không dễ nói cười, thậm chí có lúc còn bẽn lẽn. Những người không quen biết Putin khó mà tin được hoạt động nội tâm của ông qua bề ngoài kín đáo chặt chẽ.

Con người có bề ngoài lạnh lùng thường có thế giới nội tâm phong phú, một người bạn đã từng làm việc với ông và có quan hệ rất mật thiết đã nói Putin "là một chàng trai thật sự, nếu anh ta kết bạn với anh, đó là diễm phúc với anh, nếu anh ta ghét anh, đó là điều không may với anh".

Putin thường rất ít biểu lộ tình cảm, nhưng nghe nói khi được tin người bạn thân thời đại học bị gãy cổ trong cuộc thi đấu vật Sambo, Putin đã khóc lóc vật vã.

Putin xưa nay không bao giờ kéo bè kéo cánh, là một trong số ít nhà chính trị không bị ảnh hưởng của con buôn chính trị. Chính trực, liêm khiết là một trong những đức tính tốt mà ông được quốc dân hoan nghênh. Putin khéo ứng phó với những khủng hoảng, đòi hỏi cấp dưới đối với công việc phải làm thật tốt, cũng có người cho rằng ông có tư chất ngầm của nhà độc tài. Nghe nói ông bố nằm trên giường bệnh biết tin Putin được Tổng thống Yeltsin chỉ định là "người thay thế" và đưa ra làm Thủ tướng, đã không nén nổi xúc động, vui sướng nói rằng: "Con trai tôi giống như Sa hoàng". Bố của Putin đã rời khỏi cõi trần trong cảm xúc như vậy.

Có một bạn thân đã giao hảo với nhau hơn 30 năm trời nói anh ta chưa hề thấy Putin say rượu. Putin có sức tự kiềm chế rất mạnh, không bao giờ có hành động quá mức. Từ nhỏ, ông đã là niềm kiêu hãnh của cả nhà.

Một nhà phân tích chính trị có thái độ phê phán mạnh mẽ đối với Putin nói: "Thật khó nói Putin là ai. Ông là một cái bịch được bao bọc gói rất đẹp". Ông ta cho rằng Putin có thể là "Pinoche của nước Nga", là một nhân vật cứng rắn mà phái tự do và phái cải cách dân chủ đang khát vọng, là loài người lãnh đạo muốn vắt kiệt những hưng phấn cuối cùng sự thống trị chuyên chế Sa hoàng trong toàn quốc, cho Chủ nghĩa Tư bản nở rộ khắp nơi .

Nhưng Sovchak người hiểu Putin nhất lại cho rằng cách nhìn đó là hết sức sai lầm. Khi trả lời phỏng vấn các phóng viên, Sovchak nói: "Ở Nga chỉ những thằng ngốc, thằng đần mới so sánh Putin với Pinoche. Họ hoàn toàn chẳng biết Pinoche là ai, cũng không biết Putin làm cái gì. Chỗ dựa của Putin không phải là quân đội mà là quyền lực chính trị. Putin thành lập chính đảng của mình và lấy đó làm hậu thuẫn. Tôi cùng Putin đã trải qua 2 cuộc chính biến: một lần năm 1991, một lần năm 1993. Tôi biết bản lĩnh của Putin trước những thử thách đó. Putin là con người đáng tin cậy, can đảm và hiểu biết, Putin quyết không làm trò lừa bịp. Đối với tương lai quốc gia, ông ta có cách nhìn theo khuynh hướng dân chủ. Nhưng Putin biết rất rõ, một quốc gia như Nga cần phải có chính quyền mạnh. Không có chính quyền mạnh, nước Nga không giữ được đoàn kết thống nhất".

Tháng 6/1996, Sovchak bị tố cáo dính líu tham ô, bị thất bại trong cuộc tranh cử chức thị trưởng Saint Petersburg, phải sang tị nạn ở Pháp, Putin vẫn giữ mối quan hệ tốt với Sovchak và kiên quyết từ chối cùng làm việc với Thị trưởng mới Yakovlev và nói rằng nếu làm thế có nghĩa là phản bội.

Năm 1999, Sovchak "lưu lạc" ở Paris đã ca khúc khải hoàn trở về bên bờ sông Neva. Khi xuống máy bay, ông ta đã phát biểu: "Tôi đã trở về vĩnh viễn" và muốn chứng tỏ việc ông "ra đi" là kết quả của sự hãm hại chính trị. Những người khác đem việc Sovchak trở về liên hệ với địa vị của Putin được đề cao.

Năm 1996, Putin đã bảo vệ luận án tại Học viện Mỏ Saint Petersburg, đạt học vị Phó Tiến sĩ Kinh tế học.

Quen biết Tshubai.

Trong thời gian làm việc ở Saint Petersburg, Putin quen biết một nhân vật có tiếng tăm trên chính trường Nga, con người này là Tshubai, cha đẻ Chương trình tư hữu hóa Nga. Điều này đã mang đến cho Putin động lực vọt tiến lần thứ hai trên chính trường. Tshubai là nhà chính trị trẻ thuộc phái cải cách Nga, một thời là ngôi sao sáng chói trên chính trường Nga. Trong 10 năm ngắn ngủi, về mặt chính trị, khi lên khi xuống, mấy độ chìm nổi, Tshubai từ một giáo sư Đại học không danh tiếng vọt lên đến chức Phó Thủ tướng chủ quản kinh tế. Trong khi thực hiện tư hữu hoá tuy có bị nhiều người Nga thoá mạ chửi rủa, nhưng ông ta lại rất được lòng phương Tây và được xem là linh hồn của cải cách Nga.

Tshubai sinh ngày 16/6/1955 trong một gia đình quân nhân ở Thành phố Borisov, bố mẹ là người Leningrad, sau khi tốt nghiệp ở lại trường làm giáo viên. Năm 1983, ông hoàn thành bảo vệ luận án, đạt học vị Phó Tiến sĩ Kinh tế học.

Mùa thu năm 1986, trong một cánh rừng ở Khaleria, tụ tập một tốp những nhà kinh tế học trẻ tuổi, những người này đều có học thức uyên bác, nổi trội. Như cách nói của cánh phóng viên, trong 2 người lại có một người trí lực siêu quần, cứ 3 người lại có một người biết làm thơ. Những phần tử trí thức này tổ chức thành một "hội kín", bàn luận về cải cách. Lúc đó Tshubai mới 31 tuổi là một phần tử tích cực nhất, sôi nổi nhất trong số đó.

Tshubai chủ trương học tập kiểu dạng kinh tế thị trường phương Tây, đi con đường TBCN, xây dựng quan hệ mật thiết với tổ chức Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF). Với khả năng diễn đạt khác thường và thái độ công kích kịch liệt thể chế kinh tế chính trị Liên Xô khiến cho Tshubai được những người khác tín nhiệm. Khi hoạt động ở tổ, Tshubai đã quen biết Gaida về sau giữ chức Phó Thủ tướng. Một hôm, Tshubai cùng Gaida và một số thành viên khác trong tổ vào rừng hái nấm. Tshubai và Gaida đã tranh cãi quyết liệt, kết quả là hai người hậm hực ra về, nhưng tư tưởng cải cách do Gaida đề ra, đã để lại ấn tượng rất sâu sắc cho Tshubai, và chính lúc đó Gaida cũng phát hiện Tshubai là người bạn cùng chí hướng. Cái "Hội kín" đó là điểm khởi đầu cuộc đời chính trị của Tshubai.

Không lâu sau đó Tshubai tham gia và sáng lập ra câu lạc bộ các phần tử trí thức có tên gọi là "tiểu tổ cải cách". Nhiều thành viên của tiểu tổ này về sau đều trở thành những nhân vật nổi tiếng trên chính trường Nga, như Vaxiliev đã từng giữ chức Chủ tịch Uỷ ban Chứng khoán Liên bang Nga, Aven nguyên Bộ trưởng Kinh tế đối ngoại, Gladiev cũng từng giữ chức Bộ trưởng Kinh tế đối ngoại Nga...

Tshubai và Putin quen biết nhau ở Leningrad. Năm 1990, Tshubai 35 tuổi, bỏ nghề Giáo sư đi làm chính trị. Có sự tiến cử của Alexand Senkhanov Chủ tịch Ban chấp hành Xô Viết Leningrad và sự ủng hộ mạnh mẽ của phái dân chủ trong Xô viết Leningrad, Tshubai trúng cử chức Phó Chủ tịch Ban chấp hành Xô viết thành phố, về sau được bầu là Phó Chủ tịch thứ nhất. Trong thời gian này Tshubai lớn tiếng đề xướng xây dựng khu kinh tế tự do của Leningrad, mở rộng thu hút đầu tư nước ngoài, xây dựng công trình cơ sở thích ứng với sự phát triển kinh tế thị trường, những chủ trương đó được Putin tích cực ủng hộ và hưởng ứng. Putin thân chinh vào việc và đã có công hiến kiệt xuất về mặt thu hút đầu tư nước ngoài, xây dựng khu kinh tế tự do, Tshubai rất khâm phục tinh thần làm việc thực tế và khả năng giải quyết công việc của Putin.

Mùa xuân năm 1991, Sovchak, Chủ tịch Xô Viết thành phố Leningrad đề nghị Tshubai giữ chức Chủ tịch Ban Chấp hành Xô Viết thành phố. Bị Tshubai từ chối khéo, khiến Sovchak rất bực. Không lâu sau đó, khi bầu Thị trưởng, Tshubai bị đối xử lạnh nhạt, giữ chức "Cố vấn kinh tế" Thị trưởng, hữu danh vô thực, đây là lần đầu tiên Tshubai bị thất bại trên chính trường. Còn Putin là trợ thủ đắc lực của Sovchak, không hề dùng thủ đoạn kéo bè kéo cánh như người thường, với tác phong làm việc thực tế, với phẩm hạnh trung thành chính trực, một lần nữa Putin lại giành được sự tín nhiệm của Tshubai.

Tháng 11/1991, Tổng thống Yeltsin chuẩn bị đẩy mạch cải cách, tổ chức ra "Chính phủ cải cách" do Gaida - nhà kinh tế trẻ làm Thủ tướng. Sau khi chủ quản công tác Chính phủ, Gaida mời Tshubai ra giữ chức vụ quan trọng trong Chính phủ. Tshubai gặp thời vận, từ một cố vấn kinh tế Thị trưởng hữu danh vô thực, vọt lên chức Bộ trưởng Tư hữu hoá trong Chính phủ Gaida, chủ trì đặt ra cương lĩnh tư hữu hoá ghi danh. Từ đó Tshubai bắt đầu chú ý xây dựng nền tảng quyền lực cho mình, dần dần bước vào trung tâm quyền lực, cho đến chức Phó Thủ tướng.

Căn cứ Hiến pháp Nga, vị Tổng thống đầu tiên của Nga sẽ mãn nhiệm vào tháng 6/1996, cho nên, sau cuộc bầu cử nghị viện tháng 12/1995, lực lượng chính trị các phái của Nga đã bắt đầu bước vào cuộc vận động tranh cử Tổng thống. Căn cứ vào cuộc thăm dò ý kiến dân chúng, lúc này Yeltsin đang đau yếu, tỷ lệ ủng hộ trong cử tri không cao, nếu tham gia tranh cử, khả năng tái cử Tổng thống rất ít, tỷ lệ ủng hộ Diuganov, người lãnh đạo Đảng Cộng sản Nga sẽ rất cao, trở thành nhân vật nặng ký nhất. Trong lúc gay go đó, Tshubai được lệnh tham gia Ban vận động tranh cử của Yeltsin, chủ quản tài vụ, khởi thảo chỉnh lý văn kiện. Tshubai sử dụng phương tiện thông tin đại chúng do các đại tài phiệt khống chế, để tổ chức cuộc tiến công dư luận mạnh mẽ, làm tăng mạnh tỷ lệ ủng hộ Yeltsin trong cử tri.

Trong tuần tháng 2, Quỹ tiền tệ quốc tế cho Nga vay 10,2 tỷ USD để tài trợ cho Yeltsin vượt qua khó khăn. Nếu không có khoản tiền này thì Yeltsin khó thực hiện được lời hứa trả hết nợ lương và lương hưu đối với cử tri. Ngay 19/4, nguyên thủ 7 nước phương Tây tham gia "Hội nghị tăng cường an ninh hạt nhân" do Yeltsin chủ trì. Mọi người dễ dàng nhận thấy nguyên thủ của 7 nước tập trung ở Mátxcơva trước tổng tuyển cử, thực chất là sự ủng hộ rất lớn để Yeltsin tái đắc cử.

Lần bầu cử này ưu thế lớn nhất của Yeltsin là Chính quyền nắm trong tay, khiến ông ta có thể điều chỉnh êkip Chính phủ chiều theo tâm lý của cử tri, định ra các biện pháp để làm yên lòng dân, sử dụng bộ máy tuyên truyền tạo thanh thế rầm rộ cho hoạt động tranh cử. Đặc biệt là ông ta lợi dụng chức quyền để tổ chức mạng lưới và êkip cổ động tranh cử lớn mạnh, bao gồm quan chức cao cấp, nên đã phát huy tác dụng to lớn trong hoạt động tranh cử.

Yeltsin bổ nhiệm Tướng Lebed, người đứng thứ 3 trong vòng bầu cử lần đầu làm Thư ký Hội đồng An ninh Liên bang Nga và bổ sung những đề nghị của ông ta liên quan đến an ninh quốc gia, tấn công tội phạm, trừng trị bọn hủ bại và chỉnh đốn trật tự xã hội vào cương lĩnh tranh cử của minh, nên được Lebed và phần lớn các cử tri của ông ta ủng hộ. Yeltsin cũng dùng sách lược "hợp tác" linh hoạt đối với Yaplinxki và Pheodotov. Trong giờ phút quan trọng sát ngày bầu cử vòng 2, Yeltsin đã đánh con bài bất ngờ, chơi trò mạo hiểm, thay Bộ trưởng Quốc phòng, đội trưởng đội cận vệ và 7 viên tướng "có ý xấu" khác. Điều đó bất ngờ chiến thắng, giành được lòng dân.

Để tranh thủ được nhiều cử tri đi bỏ phiếu, Yeltsin còn để Chính phủ ra lệnh lấy ngày ngày thứ tư, 3/7 làm ngày nghỉ, để đi bầu cử, tránh được việc nhiều cử tri đi nghỉ chủ nhật ảnh hưởng đến bầu cử, kết quả là 67,5% cử tri đã đi bỏ phiếu, việc này càng chứng tỏ độ nhạy cảm giác quan chính trị của Yeltsin.

Ngày 3/7, cuộc bầu cử Tổng thống vòng 2 đã diễn ra đúng kỳ hạn, Yeltsin đạt số phiếu bầu cao hơn Chủ tịch Đảng Cộng sản Nga Diuganov hơn 10%, tái đắc cử thành công như ý nguyện.

Năm 1996, Tshubai bị miễn chức, nhưng sau đó đã lập công trong việc ủng hộ Yeltsin tranh cử lại được bổ nhiệm văn phòng Tổng thống kiêm trợ lý hàng đầu của Tổng thống.

Năm 1996, Sovchak thất bại trong bầu cử, Putin cũng rời Saint Petersburg về Mátxcơva, đúng lúc cuộc tổng tuyển cử ở Nga đang vào giai đoạn rầm rộ. Tháng 6/1996, Tshubai tiến cử Putin với Borokin lúc ấy đang phụ trách kinh doanh tài sản của Chính phủ và điện Kremlin, Putin được bổ nhiệm làm Phó Cục trưởng Cục Sự vụ Tổng thống, quản lý công việc mậu dịch đối ngoại và pháp luật.

Borokin tuy là Cục trưởng Cục Sự vụ Tổng thống nhưng lại có ảnh hưởng rất lớn ở Nga. Borokin phụ trách quản lý tài sản của Chính phủ Yeltsin, bao gồm điện Kremlin, nhiều nhà cửa, văn phòng, bệnh viện, nhà an dưỡng. Cục Sự vụ Tổng thống mà ông ta lãnh đạo, thực tế là một vương quốc độc lập to lớn, với tổng số nhân viên hơn 15 vạn người, dự toán chi phí hàng năm tới 2,5 tỷ USD. Ngoài ra ông ta còn có quan hệ mật thiết với nhà Tổng thống Yeltsin, là một trong số ít những người thân tín của Tổng thống.

Borokin đã nhìn đúng tài năng của Putin, bổ nhiệm Putin làm cấp phó của mình, điều này cho thấy Putin bắt đầu bước vào gia tộc Yeltsin.

Chưa đầy một năm, tháng 3/1997, Putin được mời tham gia êkip hành chính của Yeltsin, trở thành Phó Chủ nhiệm Văn phòng Tổng thống, kiêm Tổng Cục trưởng Tổng cục Giám sát (phụ trách giám sát việc chấp hành mệnh lệnh hành chính của Tổng thống) rất có thế lực. Đồng thời Tshubai cũng từ chức Chủ nhiệm Văn phòng Tổng thống được điều giữ chức Phó Thủ tướng thứ nhất của Chính phủ kiêm Bộ trưởng Tài chính.

Trong thời gian này, Putin còn phụ trách quan hệ giữa điện Kremlin với 89 vùng của nước Nga và được tiếng là "phần tử đế quốc" cứng rắn, vì Putin kiên trì không giao nhiều quyền lực cho người lãnh đạo khu vực của chủ thể Liên bang có tư tưởng độc lập.

Chủ nhiệm Trung tâm Nghiên cứu Chính trị, kho tư tưởng của Nga là Igo Buhin nói: "Putin là một quan chức có tư tưởng cấp tiến, khi công tác ở Tổng cục Giám sát, đã áp dụng chính sách rất cứng rắn đối với các thủ lĩnh ở một số vùng".

Putin được coi trọng không phải chỉ vì có sự tiến cử của Tshubai, mà chủ yếu là do năng lực và tính cách của Putin. Putin thường không xuất đầu lộ diện, luôn kín đáo, nhưng luôn có quan hệ tốt với các ngành có sức mạnh của Nga.

Ngày12/11/1997, Minkin, phóng viên Nga vốn nổi tiếng về việc đưa những tin tức có tính chất tố giác, đã tung ra một tin như quả bom nổ, trong tiết mục phát trực tiếp trên một đài phát thanh: Một "êkip tác giả" đứng đầu là Tshubai đã mượn cớ biên soạn tập "Lịch sử tư hữu hóa nước Nga" để lấy tiền nhuận bút cao phi lý. Minkin kịch liệt lên án hành vi của Tshubai và một số quan chức Chính phủ và phê phán lối làm đó là một hành vi "nhận hối lộ biến tướng" và "lợi dụng chức quyền để phạm tội".

Việc các quan chức Chính phủ sử dụng thời gian ngoài giờ làm việc để viết sách là không có gì phải bàn cãi, nhận một số tiền nhuận bút cũng là lẽ đương nhiên, nhưng Tshubai và một số người lại thu nhận một số tiền nhuận bút cao tới mức quá đáng trong lúc cuốn "Lịch sử tư hữu hoá nước Nga" vẫn chưa ra đời. Theo lời Minkin tố giác, tham gia biên soạn cuốn sách này còn Phó Thủ tướng Chính phủ kiêm Chủ tịch Uỷ ban quản lý tài sản Boiko, Chủ tịch Uỷ ban phá sản Liên bang Moxtavoi, Phó Chủ nhiệm thứ nhất Văn phòng Tổng thống Khachakov và nguyên Phó Thủ tướng Chính phủ kiêm Chủ tịch Uỷ ban quản lý tài sản Kokh. Theo hợp đồng xuất bản, mỗi người trong bọn họ được nhận 9 vạn USD trong việc xuất bản cuốn sách này, có nghĩa là mỗi hàng chữ trong cuốn trị giá 72 USD.

Nhưng còn có nhiều vấn đề không chỉ riêng trong chuyện nhuận bút, mà còn là những áp phe ngầm đằng sau "hợp đồng xuất bản". Minkin tố giác, tháng 5/1997, bọn Tshubai đã ký kết hợp đồng với tập đoàn xuất bản ngành báo chí "Ngày nay", nhưng tháng 6 vẫn chưa cầm bút viết sách, Tshubai và một số người đã được dự chi 60% tiền nhuận bút. Và sau đó không lâu trong cuộc bán đấu giá Công ty Đầu tư điện tín Nhà nước Nga và một phần tài sản của Công ty Niken Noritsk, Chủ tịch Tập đoàn Xuất bản ngành báo "Ngày nay" là Botanin đã mua được với giá rất hời. Dựa vào những vụ việc trên, Minkin đã lên án các tác giả cuốn "Lịch sử tư hữu hoá nước Nga" là nhận hối lộ biến tướng. Tin của Minkin đưa ra như tảng đá ném xuống nước sông bắn tung toé, lập tức gây chấn động mạnh trên chính trường Nga, làm Tshubai xưa nay vẫn xuôi chèo mát mái không còn sức đối phó.

Sau khi nhuận bút tai tiếng bị tố giác, phe đối lập thuộc cánh tả đứng đầu là Cộng sản Nga đã nhân cơ hội Duma thảo luận dự toán năm 1998 và Dự thảo một luật thuế để làm khó dễ cho Yeltsin, yêu cầu nhanh chóng bãi chức Phó Thủ tướng thứ nhất của Tshubai. Bản thân Tshubai cũng đệ đơn từ chức lên Yeltsin, nhưng bị từ chối, vì về mặt cải cách kinh tế, Yeltsin phải tìm ngay được người hợp ý để thay thế Tshubai, mà lúc đó Nghị viện lại đang thảo luận dự toán năm 1998 và Dự thảo Luật Thuế, việc Tshubai, Phó Thủ tướng thứ nhất kiêm Bộ trưởng Tài chính từ chức, vô hình chung sẽ phá vỡ sự ổn định của cơ quan chấp hành quyền lực, làm tổn thất kinh tế quốc gia. Cuối cùng Yeltsin phải ra lệnh bãi các chức vụ của Boik, Motxtavoi, Khachakov, Cokh… là những kẻ thân tín của Tshubai. Do sức ép mạnh mẽ của phe đối lập, Yeltsin đành phải bãi các chức kiêm nhiệm Bộ trưởng Tài chính và Bộ trưởng Bộ Năng lượng của Tshubai và Nemsov. Bọn họ không còn khống chế được 3 ngành rất quan trọng là Bộ Tài chính, Bộ Năng lượng và Uỷ ban quản lý tài sản Nhà nước. Quyền lực về mặt kinh tế của Tshubai bị suy yếu, bị giảm ảnh hưởng rất lớn đối với Yeltsin, vai trò chính trị của Tshubai cũng giảm mạnh. Tshubai tuỳ còn giữ được chức Phó Thủ tướng, nhưng đau đớn bị mất hết "tay chân", địa vị trong Chính phủ cũng bị giáng một đòn nặng nề, tiền đồ chính trị của ông ta cũng bị phủ một lớp mây u ám.

Sau khi Tshubai bị hạ bệ, Yeltsin mất một trợ thủ đắc lực, đã nhắm vào Putin, kẻ đến từ cùng một thành phố với Tshubai. Có thể Putin sẽ lấp vào chỗ của Tshubai, vì mất chức mà dẫn đến cục diện làm suy yếu quyền lực của Tổng thống. Tháng 5/1998, Yeltsin cất nhắc Putin lên làm Phó Chủ nhiệm thứ nhất Văn phòng Tổng thống, chính từ vị trí này, Putin bắt đầu được Yeltsin trọng dụng.

Cục trưởng Cục An ninh Liên bang trẻ tuổi

Tháng 7/1998, Yeltsin bổ nhiệm Putin làm Cục trưởng Cục An ninh Liên bang, lãnh đạo bộ máy tình báo nổi tiếng từ KGB. Nguồn gốc của Cục An ninh Liên bang Nga là Tổng cục 2 KGB (phản gián) và Cục Quản lý 3 (tình báo quân đội). Dưới Cục An ninh Liên bang có các Cục Hành động, Cục Phản gián Quân sự (kiểm soát quân đội), Cục Bảo vệ Chiến lược, Cục Kinh tế, Cục Phân tích Tình báo, Cục Trinh sát Kỹ thuật... Tổng cộng tới 21 đơn vị cấp cục. Trải qua nhiều lần thay đổi, từ 4 vạn thành viên phát triển lên tới hơn 10 vạn.

Cục An ninh Liên bang bắt đầu từ Tổng cục 2 KGB, trải qua mấy lần thay đi đổi lại bộ máy, thay nhiều đời lãnh đạo, tới mấy năm trời mới hình thành và sơ bộ ổn định. Có người đã tổng kết: "6 đời lãnh đạo, 6 lần cải cách tổ chức."

Ngày 3/12/1991, Balakhin làm theo nguyên tắc phân quyền phân lập của bộ máy Tình báo an ninh Mỹ, chia cắt khối thống nhất KGB, đổi Tổng cục 2 thành Cục An ninh các nước SNG và tự làm Cục trưởng. Trước đó ngày 6/5/1991, Nga cũng đã thành lập Cục An ninh Liên bang riêng của Nga, Cục trưởng là Ivanenko. Đến 19/12/1991, Elsin đã tiếp quản mọi quyền lực của Liên Xô ở Nga, ký sắc lệnh của Tổng thống, quyết định hủy bỏ bộ máy an ninh và nội vụ cũ của Liên Xô và Nga, cải tổ thành "Bộ An ninh và Nội vụ Liên bang Nga" thống nhất và bổ nhiệm Barannikov, người đã từng làm Bộ trưởng Nội vụ Liên bang Nga và Liên Xô giữ chức Bộ trưởng của "siêu bộ" đó, đồng thời bãi chức cả Bakhakin và Ivanenko.

Nhưng sắc lệnh thành lập "siêu bộ" công tác đặc vụ đó của Yeltsin gây nên phản ứng mạnh mẽ trong các giới nhân sĩ Nga vừa mới thoát khỏi bóng đen của KGB. Mọi người phê phán đó là tín hiệu của việc tăng cường "thanh lọc" và kiểm soát. Ngày 24/12/1991, bốn ủy ban của Xô Viết tối cao Liên bang Nga đã nghe giải trình về vấn đề này, tuyệt đại đa số các đại biểu dự họp đều cho rằng thành lập một bộ máy mà quyền lực quá tập trung như vậy là không thích hợp và đề xuất sự việc này phải được Xô Viết tối cao thẩm nghị. Ngày 14/1/1992, Tòa án Hiến pháp Liên bang Nga còn mở phiên toà ra quyết định, tuyên bố sắc lệnh của Yeltsin về việc thành lập "siêu bộ" gộp cả quyền lực của KGB và Bộ Nội vụ là trái với Hiến pháp Liên bang Nga, cần phải huỷ bỏ. Quyết định này không được kháng cáo và lập tức có hiệu quả. Đến 17/1/1992, Yeltsin huỷ bỏ sắc lệnh "về việc thành lập Bộ An ninh và Nội vụ Liên bang Nga", và thành lập ra 2 bộ độc lập, chức Bộ trưởng Bộ An ninh Quốc gia Liên bang Nga do Baranikov và một số người đứng về phía Chủ tịch Nghị viện và Phó Tổng thống Nga chống Yeltsin. Cục Phản gián có quyền lực nhỏ hơn mới được thành lập do Grutsuko làm Cục trưởng, về sau Xtepasin thay thế.

Ngày 3/4/1995, Yeltsin ký sắc lệnh cải tổ Cục Phản gián Liên bang Nga thành Cục An ninh Liên bang. Căn cứ vào quy định của pháp lệnh "Luật Cơ quan Cục An ninh Liên bang Nga", quân hàm và địa vị của Cục trưởng Cục này tương đương Bộ trưởng Quốc phòng. Nhiệm vụ cụ thể của Cục này là: Thu thập tình báo có liên quan đến an ninh nước Nga; Đấu tranh với các hành vi khủng bố; Đấu tranh với các đoàn thể và lực lượng vũ trang bất hợp pháp; Ngăn chặn những hoạt động lật đổ của cơ quan tình báo nước ngoài; làm công tác phản gián trong quân đội; bảo vệ cơ mật quốc gia; tấn công bọn tội phạm có tổ chức; thành lập bộ đội đặc nhiệm. Hơn 2 tháng sau Cục trưởng Cục An ninh Liên bang là Stepasin bị cách chức, Bansukov xuất thân từ Đội trưởng Cảnh vệ điện Kremlin đã làm Tổng Cục trưởng Tổng cục Bảo vệ Liên bang lên làm Cục trưởng.

Ngày 19/6/1996, vì Bansukov cùng với Đội trưởng Cảnh vệ của Yeltsin là Konchakov, tự ý tuyên truyền tạm hoãn cuộc bầu cử Tổng thống, lại bắt giữ nhân viên công tác trong êkip vận động tranh cử Tổng thống của Yeltsin, mà cho Yeltsin rất tức giận, cả hai đều bị cách chức. Phó Cục trưởng Kovalev lên làm Cục trưởng. Nhưng thay đổi về bộ máy và người lãnh đạo như đèn cù, chứng tỏ tính nhạy cảm và tính chất quan trọng của người lãnh đạo và bộ máy đó.

Tháng 5/1997, do nhu cầu cân bằng quyền lực chính trị, Yeltsin tách một phần công tác của Cục này chuyến sang Bộ Nội vụ, đồng thời chuyển bộ đội đặc nhiệm "Alpha" dưới quyền Cục này sang dưới quyền chỉ huy của điện Kremlin. Yeltsin còn chỉ thị cho Cục An ninh Liên bang chuyển trọng điểm công tác sang đối phó với những vấn đề của xã hội Nga, như tiến công vào những hoạt động của bọn maphia, buôn lậu vũ khí và gián điệp công nghiệp.

Năm 1997, Cục An ninh Liên bang Nga lần lượt phá án 28 vụ âm mưu gián điệp của nước ngoài nhằm vào Nga, bắt 29 tên can tội gián điệp, điều tra làm rõ 400 tên gián điệp nước ngoài. Ngoài ra còn phá tan âm mưu bán tin tức, tài liệu tình báo quan trọng cho người nước ngoài của 18 công dân Nga.

Ngày 25/7/1998, Tổng thống Nga Yeltsin ký sắc lệnh, bổ nhiệm Vladimir Putin, Phó Chủ nhiệm thứ nhất Văn phòng Tổng thống, giữ chức Cục trưởng Cục An ninh Liên bang Nga, thay thế Kovalev.

Kovalev trước đó không hề biết tí gì, khi xem tin tức truyền hình mới biết mình bị bãi chức Cục trưởng Cục An ninh. Tổng thống Yeltsin "mặt sắt vô tư" đã đưa ra quyết định như thế và cũng chẳng hề có ý cảm ơn những thành tích vừa qua của Kovalev và ông ta đành lặng lẽ chấp nhận quả đắng đó.

Ngày 27/7/1998, trong buổi gặp mặt các cán bộ lãnh đạo của Cục An ninh Liên bang, Putin đã chỉ rõ, ông cũng giống như Kovalev đều đến với cơ quan an ninh từ lúc còn trẻ, đều bắt đầu công việc từ người trinh sát, 23 năm đã trôi qua, nay được "trở về ngôi nhà của mình". Putin nhấn mạnh, Tổng thống bổ nhiệm mình làm Cục trưởng Cục An ninh Liên bang là một sự tín nhiệm to lớn, ông sẽ có biện pháp bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ của Cục An ninh Liên Bang như trước đây.

Lúc đó việc Putin giữ chức Cục trưởng Cục An ninh Liên bang, mọi người có cách nhìn không giống nhau. Có người cho rằng, Putin làm Cục trưởng sẽ có lợi cho Cục An ninh Liên bang, vì Putin xuất thân là nhân viên tình báo. Nhưng cũng có rất ít người tin Putin có thể cải thiện được công tác tình báo, trinh sát và điều tra của quan hệ mật thiết với phái Leningrad đứng đầu là Tshubai, sẽ ảnh hưởng đến uy tín lãnh đạo của Putin tại Cục An ninh Liên bang. Nhưng khi còn công tác ở Tổng cục Giám sát thuộc Văn phòng Tổng thống, đã tích lũy được kinh nghiệm đấu tranh chống tội phạm kinh tế, nên cũng là cơ sở vững chắc, để làm được Cục trưởng An ninh Liên bang.

Do quân hàm của người lãnh đạo Cục này thường là cấp tướng, còn quân hàm của Putin lúc đó chỉ là Trung tá ngạch dự bị, nên nhân viên công tác của Cục An ninh rất bất mãn với việc bổ nhiệm này. Nhưng những người này đã nhanh chóng phát hiện Putin là một người lãnh đạo tinh thông nghiệp vụ, giỏi quản lý. Trong thời gian này, Putin đã tiến hành cải tổ lớn cơ quan Trung ương từ 6 nghìn người xuống còn 4 nghìn người, đồng thời tăng cường lực lượng của bộ máy an ninh ở các địa phương.

Quật đổ Tổng kiểm sát trưởng.

Từ tháng 5-8/1998, hai cuộc khủng hoảng tiền tệ đã giáng vào nước Nga, khiến cho nền kinh tế vốn suy yếu của Nga càng thêm khó khăn, đối mặt với sự tan vỡ, Chính quyền Yeltsin lung lay. Duma nhân cơ hội gây khó khăn, yêu cầu Thủ tướng Kirienko và Tổng thống Yeltsin nhận khuyết điểm từ chức. Yeltsin và Nghị viện rơi vào tình trạng đối kháng kịch liệt, tình hình hết sức nguy cấp, thậm chí phương tiện thông tin đại chúng Nga đã ví cục diện lúc đó như cuộc khủng hoảng Hiến pháp năm 1993. Ngày 11/9/1998, sau khi được Hạ viện tán thành ứng viên Thủ tướng, Yeltsin đã ký sắc lệnh bổ nhiệm Evgheni Primakov làm Thủ tướng Chính phủ. Nhưng sau khi Primakov làm Thủ tướng, rất nhiều việc đã xảy ra mâu thuẫn với Tổng thống, địa vị và quyền lợi của Yeltsin bị thử thách nghiêm trọng.

Lúc này Putin vẫn không rời Yeltsin "đã mất lợi thế" biểu hiện lòng trung thành với Yeltsin.

4/1999, Yeltsin muốn bãi chức Tổng kiểm sát trưởng của Skhuratov cố tình muốn làm rõ một số vụ án kinh tế lớn của công ty Hàng không Nga và một công ty Thụy Điển. Công ty này đấu thầu tu sửa những công trình lớn của điện Kremlin và Bạch Cung, đã bị nghi tội phạm kinh tế, các quan chức cao cấp của Nga đã nhận "lại quả" khoản tiền lớn, đưa và nhận hối lộ. Công ty hàng không cũng bị tố giác có hành vi phạm pháp luật kinh tế rất lớn, một trong những người lãnh đạo công ty này là con rể của Yeltsin.

Trên thực tế, nguyên nhân này cũng không phải chủ yếu. Việc Skhuratov bị bãi chức chính là kết quả của mâu thuẫn và đấu tranh giữ Beredovxki và Skhuratov và nguyên nhân sâu xa hơn nữa là sự tranh giành quyền lợi giữa Tổng thống và Thủ tướng.

Primakov lên làm Thủ tướng không lâu thì mở cuộc tiến công vào "Đế quốc Beredovxki". 12/1998, cảnh sát đã cưỡng chế lục soát "Đài Truyền hình công cộng" do Beredovxki kiểm soát và "Ngân hàng Ngoại thương"do Chính phủ kiểm soát đã cưỡng ép để góp vốn vào Đài Truyền hình này 100 triệu đôla, làm suy yếu sự kiểm soát của Beredovxki đối với Đài Truyền hình này.

Tháng 2/1999, Primakov bắt đầu danh chính ngôn thuận công kích "tập đoàn chính trị trùm sò", điều tra những hoạt động thương mại của bọn trùm, trong 12 tên tài phiệt Nga bị liệt vào danh sách điều tra thì Beredovxki lần lượt bị mất quyền kiểm soát Công ty Hàng không quốc gia và Đài Truyền hình công cộng Nga, cắt đứt nguồn tài lộc béo bở mà Beredovxki khổ tâm kinh doanh bấy lâu.

Tiếp đó, được sự ủng hộ của Primakov, Tổng kiểm sát trưởng Nga Skhuratov đã ra lệnh lục soát Công ty Bảo an Anton và bộ phận bảo an của Công ty Dầu mỏ Siberi do Beredovxki kiểm soát, kết quả phát hiện Beredovxki đã sử dụng những bộ phận bảo an này để tổ chức nghe trộm với quy mô lớn, nghe trộm điện thoại của những người lãnh đạo cấp cao, cả điện thoại của nhà Tổng thống, làm Beredovxki bị điên đảo một thời gian.

Hành động của Primakov được sự ủng hộ của nhiều nghị sĩ trong Duma quốc gia, họ ra mặt ủng hộ hành động của Chính phủ. Duma quốc gia đã 2 lần đề nghị phải bãi chức Bí thư chấp hành sự vụ SNG của Beredovxki. Sau đó, Viện kiểm sát tối cao khởi tố Beredovxki, ngày 7/4/1999 ra lệnh bắt giữ Beredovxki.

Nhưng Beredovxki cũng không ngồi chịu chết, sau khi lệnh bắt giam được phát ra, hắn vội vã từ nước Pháp quay về Nga tổ chức phản kích lại Primakov.

Beredovxki lợi dụng những phương tiện thông tin đại chúng mà hắn và những tên trùm khác kiểm sát để triển khai chiến tranh tuyên truyền, lên án Primakov âm mưu lật đổ Tổng thống, phạm tội cực lớn nhăm nhe ngôi vị Tổng thống. Những phương tiện thông tin đại chúng này còn tuyên bố Primakov mưu đồ cản trở cuộc cải cách, phục hồi thể chế cộng sản. Beredovxki còn lợi dụng mọi thủ đoạn để kích động mối quan hệ giữa Yeltsin và Primakov, kết quả là tin đồn Primakov có thể bị bãi chức, ầm ĩ một thời gian, khiến cho Tổng thống Yeltsin phải đưa ra lời cải chính.

Để trả thù Tổng kiểm sát trưởng Skhuratov, đêm 16/3, Đài Truyền hình Nga do trùm tài phiệt kiểm sát đã phát một đoạn băng cảnh Tổng kiểm sát trưởng mình trần như nhộng làm tình với 2 cô gái trẻ, các khán giả Nga đều xem được cảnh này. Kết quả là Yeltsin hạ lệnh đình chỉ công tác Skhuratov để điều tra.

Nhưng Skhuratov kiên quyết phủ nhận sự việc này. Các giới xã hội Nga cũng cho rằng đưa những cảnh sex, chiếu hình quan chức Nhà nước trần truồng trên truyền hình, nhằm đánh gục một con người là điều không thể chấp nhận được ở những quốc gia văn minh, huống hồ những cảnh đó có thể là giả mạo. Thượng viện Nga đã phủ quyết quyết định của Yeltsin bãi chức Skhuratov. Yeltsin buộc phải thành lập một Uỷ ban tạm thời, điều tra vấn đề băng hình có liên quan đến Skhuratov.

Để quật đổ được Skhuratov có sự tham gia trực tiếp của Putin và cuối cùng đã thu thập được những chứng cứ cần thiết để hạ bệ Skhuratov Putin đã niêm phong Văn phòng Tổng kiểm sát trưởng, thực hiện trung thành quyết định của Tổng thống.

Sáng ngày 7/4/1999, Duma quốc gia thảo luận vấn đề tạm thời bãi chức Tổng kiểm sát trưởng của Skhuratov. Skhuratov đã phát biểu tại Duma quốc gia rằng ngày 2/4, Yeltsin bãi chức của ông ta là việc làm bất hợp pháp, vì quyền bãi chức Tổng kiểm sát trưởng là thuộc Hội đồng Liên bang (Thượng viện). Ông nói, bản thân mình thanh minh không phải để tiếp tục giữ chức Tổng kiểm sát trưởng, nhưng "tôi cũng không chuẩn bị đầu hàng". Ông nói do Beredovxki, để cho Beredovxki chạy được ra nước ngoài. Skhuratov không chịu nói ai đã gây sức ép đối với ông, cũng không chịu nói tên những quan chức cao cấp khác dính dáng đến những vụ tham ô, ăn hối lộ, cho rằng có những vụ việc "Có thể gây ra nổ tung cả xã hội. Duma quốc gia cũng không thông qua bất cứ nghị quyết nào về vấn đề Skhuratov.

Ngày 27/4, Đài Phát thanh "Tiếng vọng" đưa tin Skhuratov, vị Tổng kiểm sát trưởng đã bị đình chỉ công tác sáng nay phát biểu với phóng viên báo Komsomol Mátxcơva" là Beredovxki nguyên Bí thư chấp hành khối SNG tích cực hoạt động, sai người phát hình sex trên Đài Truyền hình để hãm hại ông ta, kích động việc bãi chức Tổng kiểm sát trưởng của ông ta, ngoài ra còn có một số người vẫn làm việc bên cạnh Tổng thống cũng vào hùa với Beredovxki để công kích ông.

Skhuratov nói, ông muốn gặp Tổng thống Yelsin, để trình bày sự thật. Xkhuratốp còn nói ngày 17/1, ông ta tuyên bố điều ta vụ án ngoại hối ở Công ty Hàng không Nga, ngày 27/1, bộ máy tư pháp Thụy Điển kiểm tra Công ty "Mabekchek" đấu thầu công việc tu sửa điện Kremlin và Bạch Cung. Ngày 1/2, Tổng thống mời ông ta đến để yêu cầu đình chỉ điều tra vụ án trên. Tiếp đó là Đài Truyền hình cho chiếu phim sex có liên quan đến ông ta.

Skhuratov chỉ trích Sesuev Phó Chủ nhiệm thứ nhất Văn phòng Tổng thống yêu cầu ông đình chỉ điều tra hành vi phi pháp trong quá trình tư hữu hoá ở thành phố Xamara (Sesuev đã từng giữ chức Thị trưởng TP Xamara), nhưng ông và Viện Kiểm sát tối cao đã không làm yêu cầu của Sesuev, vẫn tiếp tục điều tra vụ việc của thành phố này nên Sesuev đã bất mãn với ông và Viện Kiểm sát tối cao.

Skhuratovcho rằng, Thượng viện ủng hộ ông tiếp tục làm việc không phải là phản đối Tổng thống Yeltsin, mà là ủng hộ cuộc đấu tranh của ngành tư pháp quốc gia chống tham ô, hối lộ. Các Nghị sĩ Thượng viện ủng hộ ông tiếp tục làm việc cũng nhận thức được rằng, nếu kẻ đứng sau lưng vụ việc chiếu bằng hình sex mà hãm hại được Skhuratov thì trong tương lai, các Nghị sĩ thượng viện đều có thể bị hãm hại bởi các thức như thế, đó là điều mà các Nghị sĩ Thượng viện không thể chấp nhận được.

Bí thư Hội đồng An ninh Liên bang

Trong một loạt những thay đổi làm chóng mặt mọi người. Putin vẫn một mực giữ được tác phong trung thành, thực thà và làm việc cần cù, rất được Yeltsin tín nhiệm. Tháng 3/1999, Putin chính thức bước vào vòng xoáy của Yeltsin, giữ chức Bí thư Hội đồng an ninh liên bang và vẫn giữ nguyên chức vụ Cục trưởng Cục An ninh liên bang. Lúc này Putin đã trở thành "tấm lá chắn chủ yếu" của Tổng thống Yeltsin.

Theo quy định trong luật An ninh quốc gia Liên bang Nga, 'Hội đồng an ninh quốc gia là bộ máy có tính Hiến pháp giúp Tổng thống chuẩn bị những quyết định thành viên thường vụ, do Tổng thống bổ nhiệm và Xô Viết tối cao phê duyệt". Bộ máy làm việc của Hội đồng an ninh quốc gia Nga có mấy cục, một phòng Bí thư và một số phòng khác, công việc hàng ngày của Hội đồng An ninh do Bí thư an ninh giải quyết, Bí thư chịu sự lãnh đạo trực tiếp của Tổng thống.

Về địa vị và chức trách của Hội đồng An ninh Nga là Manilov đã có bài phát biểu ngày 23/1/1995 giải thích một cách hình tượng "Để xác định địa vị và tác dụng của Hội đồng An ninh Nga trong đời sống của nước Nga và trong quan hệ với các quốc gia khác, cần làm rõ bộ máy Hiến pháp tối quan trọng này phát huy tác dụng trong hệ thống toạ độ nào là quan trọng. Giả dụ, hệ thống này được hợp pháp bởi 3 toạ độ, trong đó thứ nhất là toạ độ cơ sở, nói là tạo độ cơ bản cũng có thể nói là toạ độ chủ yếu của toàn hệ thống, đó là lợi ích quốc gia của Nga, thứ hai là sự thách thức uy hiếp đối với những lợi ích đó và những rủi ro, nguy hiểm của lợi ích đó, thứ ba là lực lượng, biện pháp và tiền bạc bảo đảm thực hiện và bảo vệ lợi ích quốc gia. Giao điểm của 3 toạ độ là khởi điểm của hệ thống toạ độ, tức là địa vị của Nga trên thế giới hiện nay. Trên đại thể đó là không gian chính trị và lĩnh vực sinh tồn để Hội đồng An ninh Nga pháp huy tác dụng". Bài viết còn giới thiệu, Hội đồng An ninh quốc gia do Tổng thống làm Chủ tịch, Thủ tướng và Bí thư Hội đồng An ninh là Uỷ viên thường vụ, Chủ tịch Thượng viện và Hạ viện, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao, Bộ trưởng Quốc phòng, Bộ trưởng Nội vụ, Cục trưởng An ninh liên bang, Cục trưởng Tình báo đối ngoại, Cục trưởng Biên phòng là thành viên Hội đồng.

Đầu năm 1998, nước Nga công bố "Học thuyết an ninh quốc gia Nga" đã tăng thêm chức năng của Hội đồng An ninh trong hoạt động bảo vệ an ninh quốc gia, ngoài những chức năng đã có như nghiên cứu tình hinh an ninh quốc gia, đặt ra các biện pháp bảo đảm an ninh, phối hợp hành động với các ngành, còn tăng thêm chức trách giám sát, tức là giám sát cơ quan chấp hành quyền lực liên bang và cơ quan chấp hành quyền lực các chủ thể liên bang thực hiện các chính sách bảo đảm an ninh quốc gia. Sau đó, Tổng thống Yeltsin còn nhiều lần điều chỉnh nhân sự và bộ máy của Hội đồng An ninh

Ngày 2/3/1998, Bí thư Hội đồng An ninh Ivan Rebulkin tham gia Chính phủ giữ chức Phó Thủ tướng. Hôm sau, Bí thư Hội đồng Quốc phòng, giám sát trưởng quân sự quốc gia Andrei Khokhosin được bổ nhiệm làm Bí thư Hội đồng An ninh quốc gia.

Khokhosin sinh năm 1945 đã giữ chức Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Mỹ và Canada của Liên Xô trước đây và Nga, tháng 4/1992 giữ chức Thứ trưởng thứ nhất Bộ Quốc phòng Nga, tháng 8/1997 giữ chức Bí thư Hội đồng quốc phòng, Viện trưởng Viện Kiểm sát quân sự. Hôm nhậm chức, Khokhosin đã phát biểu tại cuộc họp báo rằng sẽ không có những thay đổi có "tính cách mạng" đối với công tác của Chính phủ.

Tháng 3/1998, Tổng thống Yeltsin ký sắc lệnh xoá bỏ Hội đồng Quốc phòng, sáp nhập bộ máy này với Viện Kiểm sát quân sự quốc gia và làm một bộ phận của Hội đồng An ninh quốc gia. Đồng thời giao quyền Bí thư Hội đồng An ninh quốc gia phối hợp hiệp đồng công tác an ninh quốc gia với quốc phòng. Việc làm này về cơ bản đã xoá bỏ được Hội đồng Quốc phòng là một bộ máy trùng lặp, mà còn đem việc đặt chiến lược phòng thủ quốc gia và an ninh quốc tế quy vào một hệ thống quản lý thống nhất, và tạo điều kiện tăng cường lãnh đạo xây dựng quân đội và cải cách quân đội.

Ngày 1/6/1998 Yeltsin bổ nhiệm Moliakov làm Phó Bí thư Hội đồng An ninh, phụ trách công tác an ninh tình báo, an ninh xã hội và quốc hội Nga.

Ngày 10/9/1998, mới được nửa năm, Khokhosin đã bị Tổng thống Yeltsin bãi chức Bí thư Hội đồng An ninh. Bốn ngày sau, Nicola Bochiutcha được bổ nhiệm làm Bí thư Hội đồng An ninh.

Bochiutcha sinh tháng 10/1949 tại Orel, từ 1971-1972 làm việc trong ngành an ninh quốc gia và quân đội, 1991-1992 giữ chức Phó Cục trưởng thứ nhất Cục Nhân sự cơ quan thông tin tình báo Chính phủ liên bang, 1992-1995 giữ chức Phó tư lệnh Bộ đội biên phòng Liên bang Nga, 1995-1998 giữ chức Phó Cục trưởng Cục Biên phòng liên bang, từ tháng 1-9/1998 giữ chức Cục trưởng Cục Biên phòng liên bang.

Ngày 20/11/1998, Yeltsin lại điều chỉnh nhân sự Hội đồng An ninh Bí thư Hội đồng An ninh Bochiutcha, Bộ trưởng Ngoại giao Ivanốp, Cục trưởng Cục An ninh liên bang Putin và Bộ trưởng Quốc phòng Xécgâyep làm uỷ viên thường vụ Hội đồng An ninh; và còn bổ nhiệm 2 Phó Thủ tướng thứ nhất, Chủ nhiệm Văn phòng Tổng thống, Bộ trưởng Nội vụ, Cục trưởng Tình báo đối ngoại, Cục trưởng Biên phòng ....gồm 13 người là thành viên Hội đồng

Ngày 7/12/1998, Yeltsin lại bổ nhiệm Bochiutcha con người trung lập về chính trị kiêm chức Chủ nhiệm Văn phòng Tổng thống. Ngày 23 tháng 12, các thông tấn xã của Nga công bố một tin làm kinh động mọi người, Cục trưởng Cục An ninh liên bang trước đây Mikhain Bansukov được bổ nhiệm làm Cục trưởng Cục Giám sát quân sự Hội đồng An ninh, dưới quyền còn có 21 người, trong 12 vị giám sát viên có 11 vị quân hàm cấp tướng. Hầu như tất cả các ngành lực lượng mạnh của quốc gia đều đặt dưới sự giám sát của Bansukov. Điều đó chứng tỏ Yeltsin rất coi trọng Hội đồng An ninh liên bang.

Dư luận cho rằng, Yeltsin bổ nhiệm Bansukov giữ chức Bí thư Hội đồng An ninh vì năng lực công tác và vì ông ta không có dã tâm chính trị. Hiển nhiên ở vào vị trí này phải có tố chất đó. Putin được Yeltsin coi trọng cũng chính vì điểm này: Có khả năng lại trung thành tuyệt đối.

Khi Putin lên giữ chức Bí thư Hội đồng An ninh Liên bang Nga, đúng lúc NATO tập kích đường không vào nước Cộng hòa Liên bang Nam Tư, đồng minh truyền thống của Nga. Nền an ninh của Nga đứng trước thử thách quan trọng. Putin đã thay đổi tập quán không thích xuất đầu lộ diện, đã liên tiếp ra mắt trước phương tiện thống tin đại chúng, bảo vệ quyền lợi quốc gia Nga, lên án hành động ngang ngược của NATO.

Ngày 28/4/1999, sau khi NATO bắt đầu mở cuộc tiến công vào Nam Tư, Nga đã có cuộc họp đặc biệt của Hội đồng An ninh quốc gia để bàn việc phát triển lực lượng hạt nhân của Nga, cuộc họp đã nhấn mạnh vai trò cốt lõi của lực lượng hạt nhân trong nguyên tắc phòng thủ của Nga. Sau hội nghị, Putin đã ký 2 mệnh lệnh hành chính để đẩy mạnh kế hoạch phát triển vũ khí hạt nhân chiến lược và chiến thuật. Hội đồng An ninh quốc gia còn đồng ý, trong năm 1999 Nga sẽ tiến hành phối hợp một loạt những thí nghiệm hạt nhân giới hạn tại đảo "Đất mới" (từ ngày 14/9/1998 - 13/12/1998 Nga đã tiến hành 5 cuộc thử loại này). Mục đích của thử nghiệm hạt nhân lần này là để kiểm nghiệm năng lực chiến đấu thực tế và tính năng an toàn của đầu đạn hạt nhân. Putin nói, những kinh nghiệm này không vi phạm hiệp ước cấm thử vũ khí hạt nhân toàn diện. Ông đặc biệt nhấn mạnh phải thông qua việc kéo dài niên hạn sử dụng hệ thống hiện có và thông qua việc đẩy mạnh bố trí tên lửa và đầu đạn thế hệ mới, như tên lửa SS-27 (tên lửa Bạch Dương-M) để tăng cường lực lượng hạt nhân của Nga, để thực hiện lập trường cứng rắn của ông đối với các quốc gia phương Tây.

Putin nhấn mạnh cuộc họp lần này là đã có kế hoạch từ lâu, không có liên quan trực tiếp đến tình hình ở Balcan. Nhưng theo một số người trong Hội đồng An ninh, trong quá trình phê chuẩn văn kiện, Hội đồng có bàn đến những thay đổi quan trọng trong chiến lược và chiến thuật của NATO ở khu vực Trung Âu.

Putin nhấn mạnh cuộc họp lần này là đã có kế hoạch từ lâu, không có liên quan trực tiếp đến tình hình ở Balcan. Nhưng theo một số người trong Hội đồng An ninh, trong quán trình phê duyệt văn kiện, Hội đồng có bàn đến những thay đổi quan trong trong chiến lược và chiến thuật của NATO gần đây và hành động quân sự của NATO ở khu vực Trung Âu

Đối với tất cả các văn kiện có liên quan đến phát triển lực lượng ngăn chặn hạt nhân, trong cuộc họp, từ ý tưởng đến kế hoạch trang bị và kỹ thuật cụ thể đều có tu sửa lớn. Ví dụ: quân chủng tên lửa chiến lược của Nga đã lấy việc đánh trả và đánh phủ đầu làm tôn chỉ để triển khai hành động quân sự, huỷ bỏ phương châm chỉ đánh trả làm cơ sở trước đây. Tương quan giữa ba lực lượng hạt nhân sẽ là: đầu đạn hạt nhân chiến lược chiếm khoảng 65%, tên lửa đạn đạo phóng từ tàu ngầm chiếm 25%, máy bay oanh tạc hạng nặng chiếm 10%. Trong những văn kiện được thông qua có một chủ trương phát triển vũ khí hạt nhân phi chiến lược (chiến thuật). Điều đó có nghĩa là Nga sẽ phát triển vũ khí hạt nhân tới đơn vị bộ đội làm nhiệm vụ thông thường (lục quân). Đầu đạn hạt nhân tên lửa và đạn đạo pháo (có tầm bắn 40 km) sẽ được chuẩn bị cho cuộc chiến tranh mặt đất.

Trong những biện pháp có thể được sử dụng còn bao gồm việc quân chủng tên lửa chiến lược được bố trí hệ thống tên lửa kiểu "Bạch Dương-M". Thiết bị hàng không vũ trụ và bộ đội phòng thủ tên lửa chống tên lửa từ xa. Lúc này, chỉ có 6 trong số 9 trạm radar cảnh giới tầm xa còn hoạt động.

Rõ ràng những biện pháp này đều yêu cầu phải dựa trên những cơ sở sản xuất trên đất Nga. Vì sau khi Liên Xô giải thể, có đến 60% cơ sở sản xuất tiềm lực hạt nhân chiến lược quốc gia đều nằm ngoài lãnh thổ Nga.

Một loạt những văn kiện này đòi hỏi phải có kinh phí thực tế cực kỳ lớn. Putin không nói rõ kinh phí dự chi là bao nhiêu, nhưng nhấn mạnh "những sửa đổi này sẽ rất lớn".

Putin còn đề nghị Tổng thống giao cho Phòng thông tin quân chủng tên lửa chiến lược Nga thông báo, Nga hiện có 756 quả đạn tên lửa vượt đại châu đang làm nhiệm vụ trực ban chiến đấu. Trong lực lượng ngăn chặn hạt nhân chiến lược còn có 75 máy bay ném bom chiến tàu ngầm (có 1824 đầu đạn hạt nhân), lấy đó để nhắc nhở những nước coi thường Nga cho rằng: Nga vẫn là một cường quốc hạt nhân.

Phương Tây đã đối phó lại, huỷ bỏ việc cho Nga vay tiền để đe doạ, lúc này Nga đang khó khăn trong đối nội, đối ngoại, Cheknomukdin, đặc sứ của Tổng thống giữ vai trò sứ giả hoà bình, như một con thoi giữa các nước NATO và Liên bang Nam Tư.

Ngày 12/5/1999, Nga lại triệu tập cuộc họp Hội đồng An ninh liên bang thảo luận tình hình Nam Tư, phân tích các bước hoà giải chính trị của Nga về vấn đề Balcan. Yeltsin đã phát biểu tại hội nghị, nếu những đề nghị và nỗ lực hoà giải của Nga bị bỏ qua, Nga sẽ rút khỏi những hoạt động hiệp tác trong đàm phán. Yeltsin đề ra một loạt nhiệm vụ phải hoàn thành trong thời gian ngắn cho Bộ trưởng Quốc phòng, Bộ trưởng Ngoại giao, Bí thư Hội đồng An ninh và các thành viên khác của Chính phủ. Yeltsin cảnh cáo, nếu quan điểm của Nga không được các nước coi trọng, có thể Nga sẽ không tham gia vào những nỗ lực quốc tế để giải quyết hoà bình cuộc khủng hoảng ở Kosovo.

Yeltsin nói: "Chúng tôi không phải là nước tham chiến, chúng tôi cũng không gây ra cuộc chiến tranh này... Những lời kêu gọi và mọi chủ trương của chúng tôi (có liên quan đến việc giải quyết hoà bình cuộc khủng hoảng Kosovo) rõ ràng không đạt được mục đích"

Bí thư Hội đồng An ninh Liên bang Putin phát biểu với các phóng viên, Nga không thể đồng ý làm người truyền đạt kỹ thuật đàm phán, Nga có lập trường của mình có lợi ích của riêng mình ở vùng Balcan. Vấn đề cục diện ở Nam Tư không chỉ xảy ra xung đột quân sự ở Balcan, mấu chốt của vấn đề là ở chỗ, một bên tự ý phá hoại trật tự thế giới được hình thành từ sau đại chiến thứ hai. Trước tình hình đó, Nga cần có phản ứng tương xứng, và cần thể hiện trong sự thay đổi học thuyết an ninh quốc gia. Đồng thời Nga cũng tính đến việc đại bộ phận các quốc gia châu Âu ủng hộ hành động quân sự của NATO ở Balcan, cho nên Nga hành động trước hết là xuất phát từ lợi ích của nước mình.

Nếu chúng ta nghiên cứu kỹ lời phát biểu của Putin, sẽ thấy từ ngữ của ông ta nghiêm khắc, sâu xa và điểm đúng huyệt. Putin đã suy xét đến học thuyết an ninh quốc gia mới của Nga.

Trong con mắt của Putin đã thấy sự nhục nhã của một nước lớn như Nga, thấy rõ bộ mặt của phương Tây phải dè chừng.

Tháng 7/1999, Yeltsin đột ngột loại bỏ Stepasin, đẩy Putin ra trước chính trường.

Yeltsin thay đi đổi lại Thủ tướng Chính phủ nhằm mục đích gì vậy? Vì sao nhân vật không tiếng tăm trên chính trường Mátxcơva bỗng nhiên được Yeltsin bổ nhiệm làm Thủ tướng Chính phủ Liên bang Nga. Được bổ nhiệm trong thời cuộc gay go, Putin làm gì để xoay chuyển tình thế? Putin - con "ngựa ô chính trị" nổi danh trong 4 tháng nhậm chức, với thành tích chính trị tuyệt vời trở thành vị "Thủ tướng cứng rắn".

Thời cuộc chính trị bất ổn, Yeltsin tìm "vật đối trọng"

Ngày 9/8/1999, đối với Putin là một ngày khác thường, Đài Truyền hình quốc gia Nga phát toàn văn bài phát biểu của Yeltsin do phòng Tin tức của Tổng thống Nga phát đi.

Các công dân Nga tôn kính:

Hôm nay, tôi đã ký sắc lệnh về việc bầu cử Duma quốc gia. Cuộc bầu cử này sẽ được tiến hành vào ngày 19/12, hoàn toàn đúng thời gian quy định theo Hiến pháp và pháp luật.

Sự thực cuộc tranh cử kiểu maraton đã mở màn rồi. Đó là một thời kỳ hết sức khó khăn và quan trọng. Cho nên tôi xin mọi người hãy đặc biệt quan tâm, thậm chí đặc biệt cẩn thận để đánh giá những biểu hiện của những người ra tranh cử. Tôi đã hứa việc bầu cử Duma sẽ được tiến hành một cách trung thực, tôi tin rằng người được các bạn bầu ra là xứng đáng và đúng đắn.

Nhưng cũng không nên quên rằng đúng một năm nữa sẽ tiến hành bầu cử tổng thống. Bây giờ tôi quyết định nói ra người mà tôi thấy có thể dựa vào lực lượng chính trị rộng rãi nhất đoàn kết xã hội, bảo đảm tiếp tục cuộc cải cách ở Nga. Người mà có thể đoàn kết xung quanh mình tất cả người làm nhiệm vụ chấn hưng nước Nga vĩ đại bước vào thế kỷ 21.

Người đó là Bí thư Hội đồng An ninh, Cục trưởng Cục An ninh Liên bang Vladimir Vladimirovich Putin. Hôm nay tôi đã quyết định giải tán Chính phủ Sergei Vadimovich Stepasin. Tôi đã căn cứ vào Hiến pháp thỉnh cầu Duma quốc gia phê chuẩn Putin giữ chức Thủ tướng Chính phủ Liên bang Nga.

Tôi tin tưởng Putin trên chức vụ cao cấp đó có thể mang lại lợi ích rất lớn cho quốc gia, người Nga cũng có thể đánh giá công tác và cung cách đối xử của Putin, tôi cũng mong đến tháng 3/2000 (bầu cử tổng thống) được đến trạm bỏ phiếu để làm việc lựa chọn của mình, tất cả mọi người có thể tin tưởng vào Putin. Tôi cho rằng Putin có đủ thời gian để tự thể hiện.

Tôi rất hiểu Putin khi làm Phó Thị trưởng thứ nhất Saint Petersburg, tôi đã chú ý quan sát. Mấy năm nay chúng tôi đã kề vai sát cánh công tác bên nhau. Trên mọi chức vụ, Putin đều rất mạnh dạn và kiên định trong công tác và đạt kết quả tốt. Vladimir Vladimirovich có kinh nghiệm công tác quốc vụ rất phong phú.

Thủ tướng Chính phủ là một công việc nặng nề, là một thử thách to lớn, tôi tin tưởng Putin có thể gánh vác được, người Nga sẽ ủng hộ Putin. Tôi cũng tỏ lòng cảm ơn đối với công tác rất tốt của Sergei Vadimovich, đã thành công trong việc xây dựng một nội các có sức mạnh, duy trì được tình hình chính trị và kinh tế quốc gia ổn định. Tôi tin tưởng Sergei Vadimovich sẽ ủng hộ người bạn và làm người kế thừa mình.

Nước Nga đang bước vào một giai đoạn chính trị mới. Một năm sau vị tổng thống Nga đầu tiên trong lịch sử nước ta sẽ bàn giao chính quyền cho tổng thống mới đắc cử. Các công dân Nga tôn kính, dù thế nào đi nữa người đó sẽ là vị tổng thống giành thắng lợi trong cuộc bầu cử trong sạch và trung thực của mọi người.

Xin cám ơn.

Như vậy, nhân dân Nga lại có một người lãnh đạo mới. Putin lúc này là nhân vật có vai vế trên chính trường Nga, rất nhiều người từ lâu đã dự đoán Putin sẽ trở thành "người đứng đầu" Chính phủ mới, nhưng uy tín trong xã hội chưa cao. Sau khi bài phát biểu của Yeltsin được truyền đi, phóng viên báo "Độc lập Nga" tổ chức một cuộc phỏng vấn trên đường phố Mátxcơva về vấn đề giải tán Chính phủ Stepasin, Putin lên thay Thủ tướng.

Một thương gia tên là Nina Anisenko nói: "Tôi không biết Putin. Tại sao chúng tôi lại phải bầu người do Yeltsin tiến cử. Tôi cho rằng mọi người sẽ không bầu cho ông ta".

Một thợ nguội tên là Alekxei Phumin nói: "Yeltsin gọi ai là người kế thừa đối với tôi chẳng có nghĩa lý gì. Putin là ai. Tôi không biết. Tôi chẳng biết gì việc quốc gia đại sự. Nay gọi người này, mai gọi người khác kế thừa, tôi thấy chẳng có gì khác nhau, lương cũng chẳng vì thế mà được tăng".

Một viên chức tên là Maria Khulakova nói: "Bất kể Putin là ai, 2 tháng sau anh ta sẽ bị cách chức, cũng giống như Stepasin mà thôi".

Một vị giáo sư tên là Igor Tanhin nói: "Tôi không thấy Putin và Stepasin có gì khác nhau. Tôi nghĩ, giá cả ở Mátxcơva sẽ tăng, đồng đôla cũng lên giá. Putin không làm được Tổng thống, mọi người trong nước chẳng ai biết được ông ta".

Xem ra dân chúng Nga đối với việc thay đổi Chính phủ và thủ tướng như đèn cù của Yeltsin đã chẳng còn coi là lạ nữa, nhưng đối với địa vị của V. Putin bỗng nhiên tăng vọt, đã gây chấn động rất lớn trong giới thông tin đại chúng và trên chính trường Nga. Có một kiểu nói được thêu dệt rất nhiều là "KGB lại trỗi dậy", "Ngành tình báo bí mật là con đường cao tốc thông đến chức vị cao trong điện Kremlin".

Cách nói này có sức thuyết phục nhất định và ngoài bản thân Putin đã có gần 20 năm công tác trong ngành tình báo ở trong và ngoài nước, mới đầu là KGB của Liên Xô trước đây, sau này trở thành Cục trưởng Cục An ninh Liên bang Nga, trước Putin còn có 2 vị trùm tình báo, đều là thủ tướng, một vị là Sergei Stepasin mới bị cách chức một tuần, đã từng là người phụ trách Cục An ninh Liên bang; một vị khác là tiền nhiệm của Stepasin, nguyên Bộ trưởng Ngoại giao Evgheni Primakov, đã từng chủ trì công tác của ngành tình báo đối ngoại.

Không những thế, sau khi giữ chức Thủ tướng, Primakov còn đưa nhiều quan chức tình báo bí mật trước đây vào giữ các chức vụ lãnh đạo cao cấp trong các ngành nghề của Nhà nước và thông tin đại chúng.

Văn phòng Tổng thống nơi tụ hội các trợ lý cao cấp của Tổng thống đã từng do quan chức cao cấp KGB Nikolai Bonchiutcha chủ trì, một quan chức KGB khác là Makhlov cũng từng giữ trọng trách này.

Quan chức tình báo đối ngoại trước đây Boritx Ivanov từng được bổ nhiệm làm người phụ trách đầu tiên của Phòng Thông tin báo chí điện Kremlin.

Primakov bổ nhiệm cấp phó cơ quan tình báo trước đây của ông ta là Iuri Chubakov giữ chức Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ, bổ nhiệm một quan chức của bộ máy tình báo đối ngoại trước đây Valeri Kanchelov làm người lãnh đạo ngành công nghiệp quân sự an ninh.

Phương tiện thông tin của Nga giải thích việc Yeltsin bổ nhiệm những nhân viên của bộ máy tình báo bí mật giữ các chức vụ mấu chốt, đó là phương pháp để kéo "những người đáng tin cậy" đến với mình trong thời kỳ chính quyền Yeltsin ngày càng suy yếu lung lay.

Những nhân viên tình báo cũ còn được bổ nhiệm làm người phụ trách các xí nghiệp và các ngành có nguồn tài chính quan trọng, tuy rằng một số sau đó đã bị thay thế.

Grigori Rabota là một cấp phó khác trong bộ máy tình báo của Primakov được bổ nhiệm làm người phụ trách Công ty Xuất nhập khẩu Khí tài Kỹ thuật và Vũ khí Nga là công ty vũ khí chủ yếu của Nga, cho đến đầu tháng 8/1999 thì bị thay thế bởi một quan chức có quan hệ mật thiết với Tachiana Chiasenko, con gái của Yeltsin.

Ngành thông tin Nga cũng không nằm ngoài lệ này, Iuri Khbarade người phát ngôn của bộ máy tình báo bí mật trước đây trở thành Phó Giám đốc Thông tấn xã TASS của Nga, trùm phản gián Kosuliakov hoá thân thành người phụ trách bộ phận phục vụ thông tin Đài Truyền hình và Đài Phát thanh công cộng Nga.

Tuy trong cuộc cải cách Chính phủ sau đó, những quan chức của bộ máy tình báo bí mật được Primakov hoặc Stepasin bổ nhiệm có một số bị bãi chức, nhưng họ tiếp tục tìm việc làm trong ngành an ninh, các xí nghiệp Nga hoặc ngân hàng tư nhân.

Do Yeltsin đã tuyên bố ông ta chọn Putin trùm tình báo trước đây làm ứng cử viên tham gia tranh cử tổng thống năm 2000 của điện Kremlin, nên Putin có hy vọng từ vị trí Thủ tướng hiện nay, bước lên ngôi báu tổng thống, Nhưng dân chúng Nga tỏ thái độ thời ơ với việc Yeltsin chọn ai làm người thừa kế cũng có cái lý riêng, trên chính trường Nga đang bị lung lay, Yeltsin đang không ngừng tìm kiếm vật đối trọng.

Do nền kinh tế Nga vẫn không thoát khỏi đáy vực, nhân dân bất mãn với hiện trạng, bắt đầu nuối tiếc đời sống trước đây. Cho nên ảnh hưởng của Đảng Cộng sản Nga do Diuganov lãnh đạo ngày càng lớn. Yeltsin vẫn bám giữ Chính phủ cánh hữu, đang phải tập trung vào vấn đề phát triển kinh tế quốc gia, giải quyết mâu thuẫn dân tộc, lại còn phải đối phó không ngừng với Duma do cánh tả chiếm thế áp đảo, làm cho thời cuộc chính trị Nga lại bước vào một thời kỳ xáo động.

Yeltsin cảm thấy uy quyền của mình bị thách thức, ngày 7/9/1998, trước khi Duma quốc gia họp hội nghị toàn thể, liền triệu tập hội nghị bàn tròn có Tổng thống, quyền Thủ tướng, Bí thư Hội đồng An ninh, đại biểu Thượng và Hạ viện, Thị trưởng Mátxcơva và lãnh đạo công đoàn tham gia, nhưng các bên không thống nhất được ý kiến với ứng viên thủ tướng, đề nghị Duma quốc gia phê chuẩn, đồng thời để cho Chính phủ mới có 6-8 tháng "thử việc".

Duma cương quyết chống lại sức ép của Tổng thống, trong vòng bỏ phiếu lần thứ hai tại Hội nghị toàn thể Duma quốc gia tiến hành trong đêm đó, một lần nữa lại phủ quyết chức danh Thủ tướng của Cheknomukdin do Tổng thống Yeltsin đưa ra.

Tình hình càng trở lên phức tạp, Yeltsin lại đe doạ, nếu lần thứ 3 mà người ông ta đưa ra không được phê chuẩn, ông ta sẽ thừa hành quyền lực Hiến pháp cho phép, giải tán Duma. Cuộc khủng hoảng Chính phủ của Nga xem ra càng nghiêm trọng.

Ngày 10/9, tình hình đột nhiên dịu xuống, Tổng thống Nga Yeltsin đề cử quyền Bộ trưởng Ngoại giao Primakov làm Thủ tướng Chính phủ lên Duma quốc gia. Đó là sự lựa chọn của Yeltsin trong hai ngày suy tính, sau cuộc bỏ phiếu vòng hai của Duma quốc gia ngày 7/9, phủ quyết đề nghị của Yeltsin đưa Checnomukdin lên làm Thủ tướng.

Duma quốc gia sau cuộc biểu quyết vòng hai đang đợi Yeltsin đưa tên ứng viên thủ tướng lần thứ ba, Ngày 8/9, Yeltsin gặp quyền Thủ tướng Cheknomukdin và Chủ nhiệm Văn phòng Tổng thống Iumaxép, ngày 9/9 lại thương lượng với Cheknomukdin và quyền Bộ trưởng Ngoại giao Primakov, ngày 10/9 gặp Cheknomukdin và Primakov, sau đó mới đưa ra quyết định đưa tên Primakov.

Tiếp đó tại Hội nghị đặc biệt của Duma quốc gia đã ra quyết định, chiều ngày 11 sẽ họp hội nghị toàn thể, thông qua vấn đề đưa Primakov làm Thủ tướng.

Trong các nhân vật quan trọng của nhiều Chính phủ Nga, Bộ trưởng Ngoại giao Primakov là người được hoan nghênh và đánh giá tốt. Tổng thống Yeltsin nói Primakov là "Một nhà hoạt động quốc vụ có kinh nghiệm phong phú, thành thạo công tác tổ chức có con mắt nhìn xa trông rộng và thành thực, chính trực". Ngay cả đến Giulinovxki Chủ tịch Đảng Dân chủ Tự do, con người soi mói, cũng nói Primakov "còn khá hơn Kovalev Bộ trưởng Ngoại giao trước đây".

Evgheni Primakov sinh tháng 10/1929, hơn Yeltsin 2 tuổi. Yeltsin vốn thích người trẻ, nhưng lại trọng dụng Primakov. Tại sao? Primakov tốt nghiệp chuyên ngành Kinh tế Học viện Phương Đông Mátxcơva, đạt học vị Tiến sĩ Kinh tế. Đáng lý ra ông nên tìm con đường phát triển về mặt kinh tế. Không ngờ ông lại gắn bó với công tác thông tin báo chí. Sau khi rời đại học Mátxcơva, ông làm biên tập cho Đài Phát thanh quốc gia, sau làm phóng viên báo "Pravda" thường trú tại Trung Đông. Năm 1970 bắt đầu chuyên tâm nghiên cứu vấn đề quốc tế và giữ chức Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quan hệ quốc tế và Kinh tế thế giới thuộc Viện Khoa học Liên Xô. Ông còn là Viện sĩ Viện Khoa học Nga và Liên Xô.

Primakov có những thành quả học tập phong phú, nhưng ông không phải loại thư sinh "mũ ni che tai". Từ năm 1995 đến cuối năm 1991, khi Liên Xô giải thể, ông vẫn là đảng viên Đảng Cộng sản Liên Xô. Gorbachov rất khen ngợi học thức và tài năng của ông. Năm 1985 sau khi Gorbachov lên nắm quyền, Primakov rất khen ngợi học thức và tài năng của ông. Năm 1985 khi Gorbachov lên ngôi nắm quyền, Primakov được thăng tiến liên tục; năm 1986 trúng cử Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô, năm 1988 trúng cử Nghị sĩ, năm 1989 vào Bộ Chính trị, trong năm được bầu làm Chủ tịch Viện Liên minh Xô Viết tối cao, năm 1990 là thành viên Hội đồng Tổng thống Liên Xô, tiếp đó làm đặc sứ của Tổng thống hoà giải cuộc khủng hoảng vùng Vịnh. Tháng 9/1991 được bổ nhiệm làm Phó Chủ tịch thứ nhất KGB, phụ trách công tác tình báo đối ngoại. Primakov từ Tiến sĩ đến Viện sĩ, từ phóng viên đến chuyên gia vấn đề quốc tế, từ Nghị sĩ đến Chủ tịch Viện liên minh, từ đảng viên Đảng Cộng sản Liên Xô đến Uỷ viên dự khuyết Bộ Chính trị, từ thành viên Hội đồng Tổng thống đến Đặc sứ của Tổng thống, lần lượt qua các lĩnh vực Thông tin, Học thuật, Chính trị và lĩnh vực Ngoại giao, Điệp báo, một con người lịch lãm trong các nhân vật chính trị quan trọng của Nga. Trong từng lĩnh vực mà ông đã trải qua ông đều bộc lộ tài hoa tuyệt vời, tác phong chắc chắn. Chả trách sau khi Liên Xô giải thể, Yeltsin đã phá lệ giao cho vị "lão thần tiền triều" tuổi ngoại lục tuần giữ chức Cục trưởng Cục Tình báo đối ngoại của Nga.

Trên cương vị Cục trưởng Cục Tình báo đối ngoại, Primakov làm được 4 năm với thành tích tuyệt vời. Ngày 9/1/1996, Yeltsin bổ nhiệm ông làm Bộ trưởng Ngoại giao thay cho Kovalev từ chức trước đó 4 ngày, lúc này Primakov đã 66 tuổi. Quyết định này của Yeltsin được các bên hoan nghênh. Bộ Ngoại giao gọi Primakov là "ứng viên tốt nhất" vào chức Bộ trưởng Ngoại giao, đại biểu Duma quốc gia nói ông "hoàn toàn xứng đáng với chức vụ đó". Primakov sau khi giữ chức đã không hổ thẹn với sứ mệnh được giao, ông tích cực thực hiện "ngoại giao toàn phương vị", đặt "ngoại giao phương Đông" và 'ngoại giao Phương Tây" vào cùng vị trí quan trọng như nhau. Primakov kiên quyết phản đối mở rộng NATO sang phía Đông, nhấn mạnh "không thể làm ngơ chờ đợi" trước thế hung hăng của phương Tây, phải tìm một thế cân bằng lực lượng, để bảo vệ lợi ích quốc gia duy trì địa vị nước lớn của Nga.

Các nhà quan sát cho rằng, sau khi Primakov ra làm Bộ trưởng Ngoại giao Nga, những chỉ trích của Nghị viện Nga đối với Bộ Ngoại giao giảm hẳn. Trong tình hình Yeltsin bị bệnh lâu dài không quán xuyến được công việc, công tác ngoại giao của Nga vẫn tiến triển tốt, hoàn toàn nhờ vào vị Bộ trưởng Ngoại giao tài năng Primakov.

Quyết định đề danh Primakov làm Thủ tướng của Tổng thống Yeltsin thực tế là một sự thỏa hiệp với Duma, Primakov có quan hệ tốt với Duma, Seledniov Chủ tịch Duma quốc gia hoan nghênh quyết định của Tổng thống, ông nói Hạ Nghị viện do Đảng Đối lập chi phối sẽ phê chuẩn Primakov làm Thủ tướng.

Seledniov đảng viên Đảng Cộng sản nói: "Đó là quyết định rất hợp tình hợp lý, đương nhiên Primakov sẽ được Duma quốc gia ủng hộ".

Khi nhận được thư đề danh chính thức của Yeltsin, Duma quốc gia sẽ phải biểu quyết trong thời hạn một tuần. Nhưng những người lãnh đạo của nhiều phái trong Duma quốc gia nói, ngay ngày mai Duma quốc gia sẽ biểu quyết người được đề cử làm Thủ tướng.

Những người lãnh đạo Duma cũng hiểu rõ nếu lại phủ quyết Primakov, tất sẽ phải tự động giải tán, tổ chức bầu cử Quốc hội mới.

Primakov cũng hiểu rất rõ, cơ hội vượt qua cửa ải của ông rất cao, vì Quốc hội do Đảng Cộng sản Nga chiếm đa số, trong danh sách 5 ứng viên có thể được chấp nhận do Đảng Cộng sản Nga trình lên Tổng thống trong tuần, có tên của Primakov.

Primakov từng là Uỷ viên Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Liên Xô. Tuy đi theo Yeltsin, nhưng ông ta cũng được sự ủng hộ của phái Yabloko, được các phần tử theo chủ nghĩa dân tộc yêu mến.

Schoev, Chủ tịch Hội đồng Liên bang Thượng Nghị viện Nga cũng hoan nghênh quyết định của Tổng thống. Ông nói: "Quyết định này phù hợp với ý muốn của mọi người".

Diuganov, lãnh tụ của Đảng Cộng sản Nga cũng tỏ ra hoan nghênh, ông cho rằng Primakov sẽ được sự ủng hộ của Duma. Ông nói với phóng viên: "Tôi cho rằng Duma quốc gia sẽ kiên quyết ủng hộ Primakov."

Nhưng những người phê phán ông nói, còn có điểm chưa hay là Primakov thiếu kinh nghiệm về mặt kinh tế, đang lúc nước nhà rơi vào khủng hoảng nặng nề, đồng rúp mất giá, giá cả tăng vọt, quốc gia đang cần chính là nhân tài kinh tế.

Primakov cũng hiểu rõ Yeltsin chọn mình, không phải vì có thâm niên công tác, tài năng tuyệt vời, quan điểm chính trị trung dung, các phe phái đều có thể chấp nhận mà thực tại là do không còn cách lựa chọn nào khác. Ngay đến Yeltsin trong lời phát biểu truyền hình sau đó cũng thừa nhận "Chọn lựa Primakov là kết quả của sự thỏa hiệp". Nói cách khác Yeltsin hy sinh Checnomukdin thay vào bằng Primakov, chủ yếu là để tránh cuộc khủng hoảng giữa lập hiến với chính quyền, không liên quan gì đến việc thoát khỏi khủng hoảng kinh tế trước mắt. Yeltsin không muốn nói rõ là Primakov yếu thế không có mưu đồ chính trị, tương đối dễ chế ngự. Nếu không thế cương vị tổng thống của ông ngày càng không có nền tảng dân chủ, sẽ gặp rất nhiều phiền phức.

Điều đáng nói là, cho đến nay Primakov là vị nguyên lão tiền triều duy nhất còn hoạt động trên vũ đài chính trị (ê kíp chính trị của Gorbachov, trừ ông ra, còn tất cả đều đã trở thành cát bụi của lịch sử), đủ thấy ông có một trí tuệ chính trị khác thường và có khả năng xử lý tình huống. Chỉ có điều vũ đài hoạt động của ông trên cơ bản không tách rời tình báo và ngoại giao, đó cũng là nguyên nhân mà có người dự đoán ông sẽ là thủ tướng chết non, vì đối với công việc kinh tế, cơ bản ông là mù tịt.

Tháng 12/1995, Đảng Cộng sản Nga chiếm đa số ghế trong Quốc hội, Primakov con người được Đảng Cộng sản cho là cùng chí hướng giữ chức Bộ trưởng Ngoại giao. Vị Bộ trưởng Ngoại giao tiền nhiệm thuộc phái thân phương Tây nổi tiếng, cũng là một chủ tướng cải cách cấp tiến bị thay thế bằng Primakov, đương nhiên các quốc gia phương Tây không thích, cho nên Primakov không giành được sự tín nhiệm của các quốc gia này trong một thời gian dài. Nhưng về sau với sự nhanh nhạy, linh hoạt, chắc chắn của mình ông dần dần giành được sự thông cảm của các đồng nghiệp phương Tây, thậm chí giành được tình bạn của Olbrai Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ.

Kinh nghiệm ngoại giao không đủ cho khả năng trị quốc, khi Quốc hội thông qua với đa số áp đảo bổ nhiệm ông làm Thủ tướng, ông đã kêu gọi toàn xã hội này đoàn kết lại, cùng vượt qua thời kỳ khó khăn và ông còn đảm bảo trả hết "tất cả các khoản nợ", Chính phủ "phải bắt tay vào việc điều tiết chế độ sự vụ kinh tế". Nhưng, Diuganov lãnh tụ Đảng Cộng sản Nga tuyên bố trước khi biểu quyết, chỉ cho ông hai tháng để cứu vãn nền kinh tế Nga đang đối mặt với sự suy sụp, nếu không...

Thời gian 2 tháng để cứu vãn một xã hội to lớn rách như tổ đỉa, ngay cả thượng đế cũng vị tất làm nổi.

Nhưng Primakov đã làm được, với thời gian 2 tháng ngắn ngủi, không những đã sơ bộ ổn định được tình hình trong và ngoài nước, ông trở thành nhân vật có thực quyền nặng ký ở Nga.

Sau khi giữ chức Thủ tướng, Primakov đã được sự chấp nhận rộng rãi của xã hội và ở các vùng, tầng lớp chính trị cấp trên, đồng thời cũng do Tổng thống thường xuyên ốm đau nên quyền hành chấp chính quốc gia đã có thay đổi rõ rệt.

Duma quốc gia đã phê chuẩn một cách thuận lợi để danh Thủ tướng Primakov của Tổng thống, điều hòa được mâu thuẫn giữa Duma và điện Kremlin. Primakov nắm các lực lượng chính trị trong xã hội. Các đảng phái chủ yếu trong Duma có đại biểu tham gia Chính phủ nên giữa Duma và Chính phủ bình an vô sự. Những biện pháp kinh tế của Chính phủ đã phản ánh lợi ích của phái tả trong Duma, nên phái tả không những không phản đối Chính phủ, mà còn tỏ ra ủng hộ Chính phủ trong một chừng mực nhất định. Cái gọi là "Đảng chính quyền"của phe trung hữu cũng biểu thị không phải là đối lập. Cho nên thủ tướng mới không những được Tổng thống tin tưởng, mà cũng được các lực luợng chính trị chủ yếu của xã hội ủng hộ và sống chung.

Tuy lực lượng chính trị các phái phê phán chính sách kinh tế của ông có khác nhau, nhưng trừ thế lực cực hữu, các phái đều thừa nhận người mà có thể cân bằng thế lực các phái hiện nay trở thành người "giơ mặt chịu báng"cho Yeltsin, ngoài Primakov không còn ai khác. Kirienko, vị Thủ tướng tiền nhiệm tuy không tán thành chính sách của Primakov, nhưng cũng phải thừa nhận tình hình chính trị của Nga được ổn định lại, không thể phủ nhận công của Primakov. Ngay cả đến Yaplinxki trước đây vẫn hay moi móc chính sách của Primakov, cũng phải ca ngợi vai trò đột xuất của Primakov giải quyết cuộc khủng hoảng chính trị và ổn định thời cuộc. Còn Primakov thì vẫn nhấn mạnh ông không dự định ứng cử Tổng thống, nên tránh được nhiều phiền phức có thể xảy ra do tranh chức Tổng thống kỳ tới với một số nhân vật chính trị hàng đầu.

Ổn định tình hình địa phương là một trong những nhiệm vụ chủ yếu trong công tác của Chính phủ mới. Trong tình thế Tổng thống yếu mệt khủng hoảng kinh tế nặng nề, muốn tránh được xu thế "ly tâm", Primakov coi những người lãnh đạo các chủ thể trong Liên bang là những nhân vật mấu chốt ổn định, ông tranh thủ giao lưu với những người lãnh đạo địa phương, việc sắp xếp nhân sự trong Chính phủ cũng coi trọng ý kiến của những người lãnh đạo địa phương, hứa giao quyền tự chủ kinh tế và quản lý cho địa phương, đồng ý để địa phương được hưởng nhiều ưu đãi về thuế. Ông mời Gutsov Chủ tịch Bang Leningrad, con người rất có ảnh hưởng giữ chức Phó Thủ tướng thứ nhất Chính phủ và tổ chức thành lập Đoàn Chủ tịch Chính phủ, để cho 8 vị lãnh đạo vùng tham giao vào những quyết sách của Chính phủ, nên được sự tín nhiệm của những người lãnh đạo vùng. Thậm chí một số người lãnh đạo vùng còn biểu thị ủng hộ Primakov ra tranh của Tổng thống khóa tới. Ổn định tình hình cũng là trọng điểm công tác của Chính phủ mới. Tuy cuộc thăm dò ý kiến dân chúng vào hạ tuần tháng 9 cho thấy số ủng hộ Primakov đã đạt 32%, mức căng thẳng xã hội đã giảm. Nhưng ngày 7/10, mâu thuẫn xã hội lại căng thẳng, khắp nơi trong toàn nước Nga đã nổ ra những hoạt động kháng nghị quy mô lớn, đó là thử thách nghiêm trọng sau khi Primakov lên làm Thủ tướng. Theo đánh giá của một số người, có đến hơn 20 triệu người tham gia những hoạt động kháng nghị lần này. Primakov tuy phản đối hoạt động kháng nghị này, nhưng để tránh cho sự việc mở rộng, trong nhiều trường hợp ông vẫn thành khẩn bảy tỏ sự thông cảm với những nỗi khổ của người kháng nghị, kêu gọi những người tổ chức cuộc kháng nghị cùng ghé vai với Chính phủ. Hành động của ông đã có tác dụng lớn trong việc hoá giải sự phẫn nộ của quần chúng. Primakov còn chỉ đạo các ngành hữu quan nhanh chóng điều động ngân quỹ phát 2 tháng lương cho quân đội, phát bù một phần tiền lương, tiền hưu trí và trợ cấp học bổng còn nợ đọng. Theo nguồn tin chính thức ước đoán, toàn quốc chỉ có một triệu người tham gia hoạt động kháng nghị. Do nhà cầm quyền áp dụng biện pháp chặt trong lỏng ngoài nên đã tránh được mâu thuẫn quá căng. Hoạt động kháng nghị đã dịu lại với phương thức văn minh, không xảy ra những hành vi quá khích và xáo động lớn.

Khi Primakov lên làm Thủ tướng, mọi người đều cho rằng ông là một Thủ tướng quá độ, thậm chí có người còn cả quyết Chính phủ mới chỉ tồn tại 4 đến 6 tuần. Nhưng 3 tháng đã trôi qua, công việc của Primakov không có gì trục trặc lớn, các bên bắt đầu hy vọng ở ông. Mọi người tuy không trông mong ông có thể lập nên kỳ tích có hiệu quả ngay, nhưng đa số tin ông có khả năng làm cho quốc gia thoát khỏi hỗn loạn. Cuộc thăm dò ý kiến dân chúng, chứng tỏ tỷ lệ ủng hộ Primakov đang lên theo đường thẳng, thậm chí còn vượt cả mấy nhà chính trị tham gia tranh cử Tổng thống, chứng tỏ ông đã được dân chúng chấp nhận.

Sức khoẻ của Yeltsin ngày càng suy yếu, trong tình hình không thể làm việc bình thường, thực tế Primakov đã thực hiện chức vụ như một Phó Tổng thống. Khi Primakov thành lập nội các, Tổng thống giao cho ông quyền lực lớn hơn nhiều so với mấy đời Thủ tướng trước. Thậm chí Primakov có thể nhúng tay vào công việc của những ngành sức mạnh mà trước đây hoàn toàn do Tổng thống quản, phối hợp hiệp đồng công tác của những ngành này.

Primakov không những được quyền quyết sách kinh tế mà các đời Thủ tướng trước có mơ cũng chẳng được, có quyền lực chủ trì công việc Chính phủ, mà còn được quyền thay mặt Tổng thống giải quyết các vấn đề đối nội, đối ngoại.

Trên trường quốc tế, các quốc gia khu vực khối SNG, vùng biển Baltic đều ca ngợi Primakov và đặt rất nhiều hy vọng vào ông. Ngay cả các Chính phủ phương Tây đối với Chính phủ của Primakov trước nay vẫn giữ thái độ dè dặt cũng đã phải chấp nhận hiện thực, coi Primakov là phái thực quyền của Nga và giao dịch với ông.

Từ khi Primakov bắt đầu chủ trì công việc Chính phủ, ông đã nhấn mạnh phải tiếp tục cải cách làm kinh tế thị trường hướng vào xã hội. Về mặt quyết sách kinh tế, ông có quyền tự chủ lớn hơn các vị tiền nhiệm.

Primakov đề xuất, phải căn cứ vào tình hình của đất nước Nga để tiến hành cải cách kinh tế, tăng cường kiểm sát Nhà nước. Muốn xoay vần được tình hình kinh tế Nga đang tụt dốc nghiêm trọng, Chính phủ do Primakov lãnh đạo đã áp dụng những biện pháp chủ yếu sau: Nhà nước cấp vốn giúp đỡ các xí nghiệp và ngành sản xuất có hiệu quả kinh tế cao, đồng vốn quay vòng nhanh, nâng đỡ các xí nghiệp ngành khoa học kỹ thuật cao kiểu tập trung chất xám, và các xí nghiệp của ngành chế tạo máy có thể sản xuất ra sản phẩm có khả năng cạnh tranh, tổ chức lại ngành ngân hàng, bảo hộ những ngân hàng trọng điểm có tiền đồ phát triển, cung cấp cho họ vốn vay ổn định, sát nhập hoặc cho phá sản những ngân hàng vận hành không tốt, hoàn thiện quy chế thuế, chia giai đoạn hạ thuế suất của thuế giá trị gia tăng giảm thuế suất cao nhất của thuế lợi nhuận hiện hành từ 35% xuống 30% điều chỉnh cơ cấu xuất khẩu, không lấy xuất khẩu nhiên liệu, nguyên liệu làm chính nữa; ổn định hối suất của đồng rúp, ngăn chặn lạm phát.

Nguyên tắc của Primakov là phát triển công nghiệp quốc nội, nhưng không bế quan che chắn; thu hút mạnh mẽ đầu tư của nước ngoài, nhưng không dựa vào vay vốn để sống qua ngày; học tập kinh nghiệm có ích của nước khác, nhưng không thể làm theo yêu cầu của họ.

Những biện pháp và nỗ lực nói trên của Primakov có thể nói chỉ mới thành công bước đầu. Khủng hoảng kinh tế sơ bộ được giải quyết, có hy vọng ngăn chặn được xu thế tụt dốc nhanh của nền kinh tế Nga.

Matxliukov Phó Thủ tướng thứ nhất Chính phủ Nga khi phân tích tình hình kinh tế Nga đã nói, xu thế suy giảm tổng giá trị sản lượng quốc dân Nga sẽ bị chặn đứng, kinh tế nửa cuối năm 1999 sẽ tăng chút ít.

Thậm chí theo kết quả điều tra ý kiến của nhân dân, Primakov trong cuộc bầu cử Tổng thống tương lai sẽ đứng trong hàng ngũ những người có khả năng thắng cử gồm: Ruzkov, Lebed, Diuganov. Mà Primakov sẽ có thế lực rất lớn, sẽ giành được trên 20% phiếu bầu.

Có vẻ như tiền đồ của Primakov rất sáng sủa, nhưng trong đấu trường chính trị nước Nga, tất cả đều có thể thay đổi.

Ngày 7/4, Yeltsin nói bóng gió rằng: "Trong giai đoạn này, Primakov rất có tác dụng đối với chúng ta", "nhưng sau này ra sao, chúng ta phải chờ xem đã"

Lời phát biểu này lập tức khiến người ta nghi ngờ về việc Yeltsin sẽ bãi chức Thủ tướng của Primakov.

Điều này có nghĩa là sự chia rẽ không ngừng giữa Yeltsin - một người đầy bệnh tật với Primakov - một người mà địa vị đang không ngừng đi lên lần đầu tiên đã được chứng thực công khai. Có người phỏng đoán rằng, Primakov đang nhằm vào ngôi báu Tổng thống.

Tin tức từ điện Kremlin về việc Yeltsin sẽ nhanh chóng thay thế Primakov bằng Cheknomukdin hoặc Tshubai lan truyền khắp Mátxcơva.

Còn có nguồn tin nói rằng, Yeltsin đã gặp Cheknomukdin. Cùng ngày, một Đài Truyền hình độc lập đã thông báo, có người đã thấy xe của Tshubai đỗ trước phòng làm việc của Tổng thống.

Thông qua các thuộc hạ thân tín để ngầm thông báo khả năng có thể bãi chức để giữ cân bằng lực lượng giữa các phe phái là một thủ pháp thường dùng của Yeltsin.

Yeltsin sẽ phải đối mặt với cuộc họp của Duma quốc gia dự tính vào ngày 15/4 để đối chất với sai lầm của mình. Các nhà phân tích nói rằng Yeltsin yêu cầu Primakov lợi dụng ảnh hưởng của mình để ngăn trở hành động vạch tội của Quốc hội

Nhưng đối với Primakov mà nói việc đó quả là rất khó khăn, bởi vì ông ta chỉ dựa vào sự ủng hộ của phái tả, phái phản đối, mà phái này lại lấy việc phản đối Yeltsin làm cơ sở để giành lấy sự ủng hộ cho mình.

Một cuộc đấu tranh quyền lực mới

Đến ngày 27/4, Yeltsin bắt đầu hành động. Trước tiên, ông tiến hành điều chỉnh nhân sự của Chính phủ, bãi chức của Kustov và đưa Stepasin làm Phó Thủ tướng thứ nhất, Yeltsin đã lựa chọn một thứ chiến thuật để buộc Primakov phải xa rời vũ đài chính trị. Yeltsin đã để cho một vài phó thủ tướng trung thành với Kremlin từ đó từng bước gạt ông này ra khỏi "Nhà Trắng" của Nga.

Tuy nhiên, Tổng thống bắt đầu loại bỏ Primakov lại không phải từ Matxliukov - thành viên Đảng Cộng sản Nga phụ trách chính sách kinh tế, mà bắt đầu ra tay từ Kustov, người quản lý chính sách khu vực và quan hệ với các quốc gia SNG. Bản thân ông Kustov không ngờ mình bị thất sủng, vì ông ta vừa mới gặp Tổng thống, Tổng thống không hề nhắc tới chuyện bãi chức, ông ta chỉ nghe các phóng viên nói điều này. Theo lời những quan chức cao cấp điện Kremlin, ông này bị bãi chức không chỉ vì việc đã làm hỏng chính sách khu vực, mà còn vì ông này luôn cố gắng thuyết phục giành những điều có lợi cho Leningrad - quê hương của mình. Kustov còn mắc một sai lầm nghiêm trọng là: Công khai phê bình mệnh lệnh từ chức của ông Sculatov, từ đó có biểu hiện không trung thành với Tổng thống. Khả năng đó không phải là lập trường nguyên tắc của ông ta, mà chỉ là trong khi nói chuyện bình thường với cánh phóng viên đã không biết giữ gìn lời nói, nhưng nói gì đi nữa cũng không bù đắp lại được.

Bản thân việc từ chức của Kustov cũng không thể làm cho Primakov quá lo lắng. Trước đó một tháng, ông ta đã có dự kiến để Kustov và Kulek cùng từ chức. Nhưng ông lại hy vọng sẽ tiến hành việc này trong tình trạng không phải chịu áp lực của điện Kremlin, do đó ông đã đẩy lùi thời gian từ chức của hai người đó. Nay Primakov không thể không tuân theo chủ trương của Yeltsin bắt đầu thực hiện loại bỏ một số những người đang giữ các chức vụ trong nội các của mình. Khi Yeltsin và Primakov gặp nhau, Yeltsin mới thông báo cho ông ta biết việc bãi chức đối với Kustov.

Đối với Primakov, việc địa vị của Stepasin được nâng cao rất nguy hiểm. Sau khi Bộ trưởng Nội vụ - một bộ trưởng rất có năng lực lãnh đạo lên làm Phó Thủ tướng thứ nhất quản lý một số công việc như vấn đề Kapkaz hay là tăng cường thêm công tác của SNG, người lãnh đạo khu vực cũng chẳng quan trọng gì. Điều chủ yếu là Primakov đã có người kế tục thiết thực. Căn cứ vào Hiến pháp, một khi thủ tướng từ chức, quyền thủ tướng sẽ thực thi chức năng thủ tướng. Mà trong vòng hai tháng, Tổng thống cũng không cần phải đưa người được lựa chọn sẽ làm thủ tướng để Duma quốc gia phê chuẩn. Nếu như Primakov bị mất chức thì Stepasin có thể chủ trì công việc của Chính phủ trong hai tháng mà không cần phải đạt được sự đồng ý của số đông phái tả trong Duma quốc gia. Trước đó một tháng, Văn phòng Tổng thống đã thảo luận vấn đề đưa Stepasin lên làm Thủ tướng, đó không phải là ngẫu nhiên.

Ngày mà Stepasin lên làm Thủ tướng xem ra đã đến gần.

Vào hồi 11h33' ngày 12/5, Đài Truyền hình quốc gia Nga đột nhiên ngừng phát chương trình "Thế giới động vật" và tuyên bố:

"Mười phút trước đây, Văn phòng Báo chí Phủ Tổng thống đã phát đi bản tuyến bố của Tổng thống Nga Yeltsin nói rằng, Tổng thống đã cách chức Thủ tướng Chính phủ của Primakov"

Tuyên bố của Tổng thống nêu rõ, ông đã quyết định đưa Stepasin - Phó Thủ tướng thứ nhất kiêm Bộ trưởng Nội vụ lên làm quyền Thủ tướng và đưa tên ông này vào danh sách lựa chọn làm Thủ tướng. Yeltsin nhấn mạnh rằng, Stepasin đã hoàn thành xuất sắc mọi công tác trong Chính phủ và cơ quan bảo vệ pháp luật. Việc đề cử ông làm Thủ tướng đã được Primakov ủng hộ.

Trong tuyên bố này, Tổng thống Yeltsin nói, Primakov đảm nhận chức vụ Thủ tướng trong thời kỳ khó khăn của cuộc khủng hoảng nghiêm trọng của nước Nga, các lực lượng Chính phủ đều ủng hộ vai trò Thủ tướng của ông. Chính phủ của ông đã hoàn thành "nhiệm vụ chiến thuật" "nhưng tình hình kinh tế của Nga vẫn chưa được cải thiện, vấn đề chiến lược kinh tế vẫn được chưa giải quyết".

Trong cuộc họp Chính phủ lần cuối ngay trong ngày hôm đó, Primakov nói: "Tôi cho rằng, Chính phủ của chúng ta biến thành màu hồng cũng chẳng sao". Ông cảm ơn nội các cùng ông "làm việc hữu hảo, hợp tác giành được nhiều thành quả".

Primakov nói: "Chúng ta đã mang hết khả năng và quyền hạn của mình, tôi cho rằng đã làm rất tốt công việc của mình". Ông nhấn mạnh, chúng ta đã ngăn chặn được nạn lạm phát gay gắt đã dự kiến có thể xảy ra. Tỷ suất giữa đồng rúp và đồng đô la 50/1 như ngày hôm này cũng không ngoài dự kiến".

Ông nói: "Về kinh tế vĩ mô, chúng ta đã xoay chuyển được cục diện xuất hiện sau ngày 17/8 năm ngoái. Dù là trên phương diện kinh tế hay xã hội. Số người bãi công đã giảm đi rất nhiều, điều đó nói lên hình thái xã hội cũng đã được khống chế". Ông nói rằng, đã xây dựng được kế hoạch phát triển năm 2000. Các ngành đã thông qua kế hoạch này, kế hoạch này đã được các chuyên gia trong tổ chức tiền tệ quốc tế thẩm định, họ cho rằng, trong điều kiện trước mắt, đó là điều rất lạc quan. "Tôi sẽ giao kế hoạch lại cho Stepasin, tôi nghĩ, kế hoạch này sẽ hữu dụng đối với ông ấy".

Primakov còn nói: "Cảm giác của tôi hiện nay đã khá hơn nhiều và có thể hoàn toàn yên tâm". Cảm thấy ngạc nhiên trước quyết định này của Yeltsin chính là Chủ tịch Duma quốc gia Nga Genadi Selednikov. Sau khi xảy ra sự việc này, ông ta nhớ lại đã nghe trong điện thoại giọng nói của Yeltsin nói rằng tân Thủ tướng sẽ là Nikola Aseneko - ông chủ Bộ Đường sắt chẳng có danh tiếng.

Sau khi nghe điện thoại, Selednikov nói: "Hôm nay, tai tôi nghe rất chính xác, đường dây điện thoại cũng không có vấn đề gì, âm thanh cũng rất rõ, cái tên mà Tổng thống nói với tôi là Aseneko".

Ông nhớ lại: "Nhưng một lúc sau, Yeltsin đã bổ nhiệm Bộ trưởng Nội vụ Stepasin vào chức vụ này. Từ lúc đó, trên thực tế, Nga có hai vị Thủ tướng: một là Stepasin vừa được bổ nhiệm và một là Asenenko - Phó Thủ tướng chưa được nhận chức Thủ tướng. Hai vị này tranh nhau gây ảnh hưởng đối với chức vụ Bộ trưởng quan trọng của Chính phủ, mà tất cả cũng chỉ là một bộ phận của cuộc tranh chấp với quy mô ngày càng lớn đối với tiền bạc và quyền lực trong đêm tuyển cử của Quốc hội Nga và Tổng thống Yeltsin. Ngoài ra, kết quả mơ hồ này đã khiến cho nhiều người giữ thái độ phủ định đối với Yeltsin, dường như càng ngày ông ta càng nóng nảy, khó nắm bắt, dễ bị tác động từ bên ngoài".

Genadi dùng một câu nói cũ hình dung trạng thái hỗn loạn của Nga để trách móc rằng : "Trong thời gian một tuần của Tổng thống có tới bảy ngày thứ sáu".

Genadi cho rằng, khi Yeltsin tuyên bố bãi chức Thủ tướng của Primakov, ông nói ông mong muốn có thể có biện pháp cải cách mạnh mẽ hơn. Nhưng sự ra đi của Primakov lại không mang lại kết quả bất ngờ như vậy. Một số người chịu ơn điện Kremlin, gồm một số trợ thủ của Tổng thống như Tachiana Chiasenko và Boritx Beredovxki những người được coi là trong "gia tộc", đã không để lỡ thời cơ đưa người thân vào trong cơ cấu Chính phủ nơi có nhiều "lộc" nhất. Những người này ủng hộ Asenenko.

Nhưng họ đang tranh chấp với một nhóm người do Anatoni Tshubai cầm đầu. Tshubai là người sáng lập ra phong trào tư hữu hoá của Nga. Nay là ông chủ của Công ty Điện lực lũng đoạn, ông ta có một đường dây gây ảnh hưởng riêng trong vòng quay của Yeltsin.

Cố vấn chính trị Igor Bunkin nói: "Đây là kiểu Chính phủ hai đầu, là cuộc đấu tranh giữa hai dân tộc".

Một lần nữa, Boritx Beredovxki lại xuất hiện với vai trò của một người có quyền lực. Trong thời gian 8 tháng tại chức của Primakov, ông này đã bị điều tra bởi vụ án giao dịch tiền tệ, thậm chí đã có lệnh bắt, nhưng sau đó đã thu hồi lại.

Khi được hỏi về sự biến động nhân sự gần đây nhất của điện Kremlin, ông ta nói thẳng ra rằng: "Giữa tập đoàn thương mại có thế lực mạnh mẽ và tập đoàn chính trị đang tồn tại sự đấu tranh với nhau. Tôi tham gia cuộc đấu tranh này".

Các nhà chính trị nói rằng, Asenenko suýt nữa được làm Thủ tướng đã phản ánh trong dự kiến của thành viên "gia tộc" Beredovxki trong đó bao gồm cả Chủ nhiệm Văn phòng Tổng thống Yeltsin trước đây Valentin Iumasev và Chủ nhiệm hiện nay Alekxand Vorosin và Beredovxki có quan hệ khăng khít với nhau.

Cuộc đấu tranh quyền lực mới nhất tại Kremlin đã làm cho công chúng Nga nhận ra một bộ mặt mới - Roman Abulamovich đối tác buôn bán của Beredovxki và chính ông này đã khống chế Công ty Dầu lửa Nga, Công ty Dầu lửa Xibir, có tin nói rằng, cả hai ông này cùng khống chế công ty trên. Vị thương nhân dầu mỏ 33 tuổi này mấy năm gần đây luôn tránh sự chú ý của công chúng. Người ta nói rằng, sự gia tăng ảnh hưởng của ông ta hiện nay đối với người trong êkip của Yeltsin đã vượt qua cả Beredovxki, nhưng Beredovxki không đồng ý với cách nói này.

Điều khiến nhiều nhà phân tích cảm thấy ngạc nhiên là Beredovxki và những người cùng phe phái với ông ta đẩy mạnh tốc độ khống chế cơ cấu có nhiều tiền bạc nhất ở Nga. Những cơ cấu này bao gồm cả Công ty Xuất khẩu Vũ khí của Nga với mức doanh thu 25 tỷ USD một năm và cả hải quan Nga - cơ quan nắm tiền mặt lớn.

Valeri Xolovey - nhà phân tích chính trị của Quỹ Gorbachov nói: Mục đích của họ là khống chế sự lưu thông tiền tệ quan trọng của Chính phủ. Đây là sự đảm bảo cho lợi ích tiền tệ của họ và để phục vụ cho nhu cầu tích luỹ kinh phí.

"Chiếc bánh mì này càng nhỏ đi, ý tôi muốn nói là, tài sản quốc gia ngày càng ít đi, mà người ăn bánh lại không hề giảm. Họ bắt đầu chen lấn xô đẩy, mở rộng địa bàn của mình".

Do đó, Asenenko lập tức nắm lấy quyền khống chế Công ty Xuất khẩu nguyên liệu, Công ty Công nghiệp Quân sự và các công ty công nghiệp lớn của Nga. Vikto Khaleoznuik được nhận chức Bộ trưởng Nhiên liệu và động lực mới đã nhanh chóng phục hồi định mức từng bị huỷ bỏ của Công ty Dầu lửa Xibir của Beredovxki, làm cho công ty này có khả năng mua được dầu mỏ của Iraq trong kế hoạch của Liên Hợp Quốc. Khaleoznuik còn cho rằng, làm Bộ trưởng, ông ta có thể tiếp quản 37,5% cổ phần Nhà nước trong Công ty Khí đốt thiên nhiên của Nga.

Đối với cơ cấu tiền tệ tư doanh của Nga mà nói, quản lý nhà nước với kim ngạch rất lớn trong các lĩnh vực quốc phòng, nhiên liệu và giao thông vận tải cũng thường có lợi nhuận rất lớn. Chính phủ sẽ định đoạt việc gửi tiền vào Ngân hàng mà mình ưa thích, những ngân hàng này có thể dùng số tiền đó để kinh doanh.

Trong cuộc đấu tranh dành quyền lực gần đây, Tshubai đã đứng ra diễn một vai.. Khi Yeltsin định bổ nhiệm Asenenko, ông ta vội vã tới chỗ Yeltsin, làm cho Tổng thống tin tưởng Stepasin hơn. Tshubai thường xuyên ca ngợi ông này một cách thái quá và cố gắng đấu tranh để giữ lại một số nhân vật trung gian của phái cải cách trong Chính phủ mới như Mikhain Chatonov. Tshubai muốn giữ ông này ở chức Bộ trưởng Tài chính nhưng vẫn chưa toại nguyện.

Duma quốc gia muốn gây áp lực với Yeltsin, đã chuẩn bị một loạt vấn đề chất vấn Tổng thống, hiện nay Yeltsin đã giải tán Chính phủ, Duma lập tức triển khai tấn công ngay, Chủ tịch Duma Xeleznikov cho rằng, bãi miễn chức Thủ tướng của Primakov "là một sai lầm lớn nhất, nghiêm trọng nhất mà Yeltsin phạm phải trong thời gian gần đây". Và biểu thị phủ quyết việc đề cử tân Thủ tướng của ông ta.

Một cuộc đấu tranh quyền lực mới lại nổ ra.

Lúc đó, Putin vốn là Thư ký Hội đồng An ninh Liên bang kiêm Cục trưởng Cục An ninh Liên bang đã thay đổi, hạ thấp giọng điệu và sự thần bí của một "giáo chủ áo chùng thâm", ngày 13 đã đột ngột tuyên bố với giới báo chí rằng, nếu Duma quốc gia không đồng ý việc Yeltsin bổ nhiệm ông Stepasin làm Thủ tướng, cũng không đồng ý việc Yeltsin đề cử ông Asenenko - Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải là ứng cử viên thứ hai lên giữ chức Thủ tướng, thì Yeltsin sẽ phải tuyên bố giải tán Duma, và sau 3 tháng sẽ tiến hành bầu cử Duma trước thời hạn. Putin là người lãnh đạo các ngành có sức mạnh, lúc ấy ông ta đại diện cho Yeltsin phát biểu lời tuyên bố này, một mặt nói rõ địa vị của ông ta trong mặt trận của Yeltsin, mặt khác, ông ta là người luôn có tác phong cứng rắn, lại luôn làm cho người khác không thể không nghe lời ông ta.

Duma quốc gia cũng không cam chịu, chuẩn bị sử dụng quyền lực Hiến pháp để tiến hành luận tội Tổng thống. Như vậy, Duma quốc gia có thể tạm thời hủy bỏ một số quyền lực của Tổng thống, nếu như Duma đưa ra một bản cáo trạng phản đối Yeltsin trình lên Viện Kiểm sát tối cao và Tòa án tối cao, thì hai cơ quan này nhất thiết phải tiến hành bỏ phiếu biểu quyết ở Duma và sau khi cự tuyệt tiếp nhận kiến nghị của Yeltsin rồi sẽ tiến hành điều tra những điều buộc tội đó của Duma.

Yeltsin - con người đầy mưu mẹo trên vũ đài chính trị Nga đứng trước tình hình bị Duma công kích này đã loại bỏ ngay Primakov, trên thực tế, cuộc đấu đá này rất có khả năng đưa nước Nga lún sâu vào sự hỗn loạn trong màn kịch chính trị đầy bão táp này. Kết quả đúng như mong muốn của Yeltsin, một lần nữa ông ta đã thoát ra khỏi cuộc khủng hoảng chính trị. Chiều ngày 15/5, các thành viên Duma quốc gia Nga tiến hành bỏ phiếu quyết việc có nên đưa Yeltsin ra truy tố hay không, kết quả được Duma chính thức công bố như sau: Ủng hộ việc lên án Yeltsin phạm tội giải thể Liên Xô được 239 phiếu, 73 phiếu phản đối; 263 ủng hộ việc lên án Yeltsin phạm tội gây ra vụ thảm sát tại Mátxcơva mùa thu năm 1993, 60 phiếu phản đối; 241 phiếu ủng hộ việc lên án ông ta mắc tội làm suy yếu quân đội Nga, 77 phiếu phản đối; 283 phiếu lên án Yeltsin phạn tội gây ra chiến tranh tại Chechnya, 60 phiếu phản đối; 238 phiếu lên án ông ta phạm tội làm nguy hại chủng tộc nhân dân Nga, 88 phiếu phản đối. Nhưng số phiếu lên án 5 tội của Yeltsin đều không đủ số phiếu có hiệu lực mỗi lần là 300 phiếu, do đó Duma quốc gia Nga phủ quyết bản án đối với Yeltsin.

Ngày 19, cục diện chính trị nước Nga đang đi theo hướng khó có thể dự đoán được một lần nữa lại xuất hiện sự thay đổi mang đầy kịch tính theo đường hướng cũ. Trong lần biểu quyết đầu tiên của Duma quốc gia tiến hành trong ngày hôm đó đối với người được đề cử lên làm Thủ tướng của Yeltsin, Stepasin đã "qua cửa ải" một cách thuận lợi với 297 phiếu ủng hộ, 55 phiếu phản đối và 14 phiếu trắng. Kết quả lần này đã làm cho điều mà trước đó mọi người lo lắng là cuộc "quyết đấu" để đưa người lên làm Thủ tướng giữa Yeltsin và phái tả phản đối của Nga đã biến thành số 0, hóa giải được cục diện căng thẳng trước mắt trong chính trường nước Nga.

Xem xét từ tình hình lúc đó, hành động của Duma quốc gia Nga đối với Stepasin đã giải tỏa được cục diện trên chính trường nước Nga do việc Primakov bị bãi chức gây ra, thế nhưng điều này chỉ được lý giải là thời gian tạm thời hòa hoãn của chiêu "cuối cùng" của Tổng thống Yeltsin với phái đối lập mà thôi. Bởi vì phái tả đối lập và Tổng thống Yeltsin còn có sự chia rẽ căn bản trên rất nhiều vấn đề quan trọng, và thời gian bầu cử Duma cũng đang đến gần, hai bên đều có thể lại xảy ra mộc cuộc xung đột ác liệt mới.

Putin khi nhậm chức hiểu rất rõ vấn đề phải đối mặt với Chính phủ mới là vô cùng gay cấn, ngoài việc phải ngăn chặn sự phát triển của thế lực cánh tả trong cuộc tuyển cử ở Duma quốc gia và bầu tổng thống, còn một vấn đề quan trọng nữa là tình hình ở bắc Kapkaz, ở đó đã bùng nổ cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất của vùng này kể từ sau chiến tranh Chechnya năm 1994.

Từ ngày 2/8, hơn 200 phần tử vũ trang bất hợp pháp từ Chechnya đã xâm nhập vào các làng hẻo lánh vùng biên giới phía nam Dagextan và đã đọ súng với lính biên phòng Nga tại địa phương.

Bởi vậy, người ta có lý do tin rằng nhiệm vụ chủ yếu trước mắt của Putin về cơ bản vẫn là phần việc thời ông ta làm cục trưởng Cục An ninh Liên bang. Chủ yếu giải quyết hai nhiệm vụ: ổn định tình hình ở vùng núi Dagextan và khu vực giáp ranh với Chechnya bằng một sự hy sinh nhỏ nhất, trước ngày bầu cử Nghị viện và bầu tổng thống phải đoàn kết được các quan chức hành chính của điạ phương xung quanh Yeltsin. Putin tiếp nhận hai vấn đề này từ tay của Stepasin. Đây có thể là điểm chí mạng mà Stepasin bị Yeltsin bãi chức, điện Kremlin chỉ trích ông ta tỏ ra mềm tay đối với tình hình Dagextan và không muốn liên hiệp với các quan chức hành chính khác để chống lại phong trào "Tổ quốc" của Luzkov.

Theo điện Kremlin, Putin cần phải cứng rắn, cho dù vừa qua ông ta không biểu hiện rõ, nhưng bây giờ phải lập tức chứng minh cho mọi người thấy rõ điểm này. Việc đuổi các phần tử vũ trang Chechnya ra khỏi các làng ở Dagextan không những trợ giúp Putin tạo dựng được một hình tượng thủ tướng cứng rắn đồng thời còn nâng cao uy tín của ông trong quân đội. Điều này vô cùng quan trọng trước ngày bầu cử, ngoài việc có thể lấy thêm được lá phiếu của quân đội (họ sẽ nhất trí bỏ phiếu bầu) còn tăng thêm nhân tố ổn định cho tình hình chính trị đang lộn xộn trước tháng 12/1999 và tháng 6/2000.

Putin đã quyết định lợi dụng cơ hội này. Việc quan trọng đầu tiên mà ông ta làm sau khi nhậm chức quyền Thủ tướng là triệu tập Hội nghị An ninh về vấn đề Dagextan, hội nghị đã vạch kế hoạch và được Yeltsin phê chuẩn. Putin nói ổn định tình hình Dagextan cần 1 tuần rưỡi đến 2 tuần, đó là thời hạn ngắn ngủi. Phương án này đầy mạo hiểm đối với Putin. Nếu hành động thất bại, hoặc quân đội Liên bang hy sinh nhiều, mà phía Chechnya hy sinh ít, sẽ phải có người chịu trách nhiệm. Tổng Tham mưu trưởng Khvatisnin không đáng chịu tội, sau khi thực thi thuận lợi phương án Nga giải quyết hòa bình vấn đề Nam Tư, sau khi thành công mỹ mãn trong việc đưa quân vào đó, Kremlin không dám động đến ông ta, sợ mất lòng quân đội.

Bộ trưởng Nội vụ Grusailo cũng không đáng kết tội, trong sự kiện này ông ta không phải là nhân vật trọng yếu, tiến hành một hành động quân sự quy mô lớn không phải là việc của cảnh sát. Như vậy người có thể đương đầu hứng tội chỉ còn lại Thủ tướng Putin. Có lẽ đây là lần đầu tiên và cũng là lần cuối cùng trên cương vị thủ tướng ông ta thể hiện rõ sức mạnh của mình, nhất là sau khi hành động quân sự thất bại, chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan lan tràn đến các vùng khác của Dagextan thì sẽ càng như vậy.

Còn một nhiệm vụ nữa mà Putin tiếp nhận từ Stepasin là phải đoàn kết thống đốc các khu vực xung quanh mình để đối chọi với liên minh của Luzkov. Không đợi Nghị viện phê chuẩn chức vụ của mình, Putin đã tiến hành hoạt động một cách tích cực. Tối 12/8, ông ta đi thăm Tomsk. Ngày hôm sau tham dự Hội nghị Liên minh khu vực "Hiệp định Xiberi" được tổ chức tại đó, vỏ bọc bên ngoài hành động của ông ta là thảo luận dự án năm 2000, nhưng mục đích chính là nhằm tiếp xúc riêng với các quan chức hành chính của Xiberi.

Mong muốn trong vòng 2-3 tháng làm suy yếu lực lượng của Luzkov, bởi vậy Putin phải làm việc khẩn trương, song trong thời điểm này Luzkov cũng không để lãng phí thời gian. "Ngôi nhà của chúng ta - nước Nga" không muốn gia nhập liên minh Tshubai - Ditov, một số quan chức hành chính sẽ gia nhập phong trào Cheknomukdin, như vậy nhiệm vụ của Putin xem ra không đơn giản chút nào.

Những thuộc hạ trong ngành an ninh của Putin và bạn bè sẽ hết sức giúp đỡ vị tân Thủ tướng này. Trong Hội đồng An ninh Liên bang có Cục An ninh Hiến pháp, nó phụ trách công việc tuyển cử của Liên bang, có lẽ gần đây đã tung ra những tài liệu đen có liên quan đến Luzkov, phong trào "Tổ quốc", những người lãnh đạo nước Cộng hoà trong "toàn Nga" và Đảng Cộng sản.

Nếu Putin muốn trở thành người kế tục Yeltsin thì phải hoàn toàn chiếm được cảm tình của điện Kremlin, trong vòng mấy tháng ông ta phải giải quyết được hai vấn đề quan trọng nêu trên. Một khi thất bại sẽ phải tìm được người thay ông ta làm thủ tướng, hoặc tìm người có thể đối trọng với Luzkov trong bầu cử tổng thống, trong băng đạn của điện Kremlin còn có Lebed, Cheknomukdin và Stepasin.

Putin đã không phụ lòng mong đợi của Yeltsin đối với ông ta, mở đầu là vấn đề bắc Kapkaz đã thể hiện rõ sức mạnh của nhân vật thép.

Ngày 10/8, vừa trở thành quyền Thủ tướng Putin đã cùng Tổng thống Yeltsin và một số nhà lãnh đạo các ngành hữu quan tiến hành thảo luận tình hình Dagextan. Tiếp sau đó quyền Thủ tướng Putin chủ trì Hội nghị Uỷ ban Hành động Liên bang Nga chống chủ nghĩa khủng bố. Trong hội nghị, ông bày tỏ quan điểm không thể nhún nhường trước hành động chà đạp pháp luật và chủ nghĩa khủng bố đang xuất hiện ở vùng Kapkaz, phải có biện pháp chỉnh đốn trật tự và kỷ cương ở đó. Ông nói, những nhà lãnh đạo của Nga đã trao nhiệm vụ cho cơ quan quyền lực Liên bang và địa phương triệt tận gốc sự hỗn loạn ở đó. Putin tuyên bố với các cơ quan thông tấn rằng: "Trong các phần tử vũ trang hoạt động ở Dagextan có phần tử vũ trang Chechnya, để lập lại trật tự ở Dagextan, Chính phủ Nga đã lập một phương án hoàn chỉnh được Tổng thống Yeltsin phê chuẩn, đồng thời tuyên bố thành lập Bộ Tư lệnh quân sự khôi phục trật tự ở Dagextan.

Cùng ngày, máy bay trực thăng vũ trang không quân Nga đã tiến công mãnh liệt vào các phần tử vũ trang bất hợp pháp đóng trên các làng của nước cộng hòa Dagetxtan. Người phát ngôn của không quân Nga nói rằng máy bay đã cất cánh 78 lần, với sự phối hợp của pháo mặt đất, đã tiến hành công kích các phần tử vũ trang, sử dụng tên lửa oanh tạc vào cứ điểm của phiến quân.

Song, đến thời điểm hiện tại, nhà đương cục Nga vẫn chưa thể xác định được số thương vong chính xác của các phần tử ly khai. Trong 10 ngày tấn công, quân Nga có 6 người chết, nhiều người bị thương. Ngoài ra, 2 máy bay trực thăng bị các phần tử ly khai bắn hỏng, trong số nhân viên tổ lái gặp nạn có Trung đoàn phó Trung đoàn trực thăng 487, anh hùng Nga Namov. Ngày 11, quân Nga lại một lần nữa triển khai hoạt động quân sự quy mô lớn đối với các phần tử ly khai. Theo Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nga thì: "Quân Nga có 10 người chết, 27 người bị thương và giành lại một bộ phận làng mạc bị các phần tử vũ trang chiếm lĩnh từ trước đó". Nga tung vào lữ đoàn môtô 132 và tiểu đoàn bộ binh 102 Bộ Nội vụ.

Bước sang tháng 11, Putin tiến hành một loạt hành động quyết đoán khiến cho uy tín của Chính phủ mới ngày một lên cao. Phải chăng địa vị của Putin đã vững chắc? Rất nhiều người vẫn giữ quan điểm phủ định.

Đặc biệt tháng 11, Yeltsin đột nhiên bỏ dở kỳ nghỉ ở Sochi bất ngờ trở lại điện Kremlin, càng là bằng chứng cho nhiều người bàn tán, trong đó có Viện trưởng Viện Quỹ chính sách Nga Viacheslav Nikonov. Ngày 6/11 báo Lao Động đăng bài viết của ông ta nhan đề: "Hành động của Yeltsin thâm thuý khôn lường" nêu rõ: "Uy tín của Vladimir Putin lên rất nhanh, xem ra ông hầu như không có lý do phải lo lắng. Ông là thủ tướng duy nhất của Chính phủ, là người kế thừa tổng thống do chính Yeltsin nói ra trong dịp bổ nhiệm thủ tướng, vả lại từ trước tới nay chưa hề có sự hoài nghi nào. Cho dù các nhà phân tích đã bình luận xôn xao từ lâu rằng thủ tướng sẽ bị bãi chức ngay thôi, nhưng bề ngoài hầu như không có dấu hiệu đó. Tôi chỉ xin nhắc một câu, trước khi bãi miễn chức vụ của Krienko, Primakov hoặc Stepasin, giới thông tấn báo chí cho rằng điện Kremlin hoặc Beredovxki khống chế và trực tiếp công kích họ, luôn xảy ra xung đột giữa Thủ tướng với người phát ngôn của gia tộc trong Chính phủ, với Văn phòng Tổng thống, còn bây giờ tất cả đều không còn nữa. Bất luận báo chí của quốc gia hay của bọn trùm tài phiệt đều chỉ nói tốt cho Putin, trong Chính phủ cũng là một vùng êm ả, Văn phòng Tổng thống ngợi ca không biết mệt cho nội các Thủ tướng. Nhiều chuyên gia nhận định trong bối cảnh này nếu nói rằng Putin thất sủng thì đó là "một thủ đoạn che đậy".

Ngoài ra, điều mà điện Kremlin thật sự cần là một người kế thừa có thể bảo vệ được lợi ích của nhân vật hiện đương quyền và tháng 6 sang năm vẫn đủ khả năng giữ họ lại trên vũ đài chính trị. Putin đã chứng minh ông ta có đủ khả năng được sự yêu mến của đa số dân sẽ bầu cho ông, và mọi người cũng bắt đầu thực sự nhận ra ông đủ khả năng vượt xa trong cuộc vận động bầu cử tổng thống sắp tới. Vừa nhận chức thủ tướng lại có thể trở thành nhân vật như tổng thống nhanh vậy sao? Chỉ có Thượng đế mới biết. Bởi vậy có nên mạo hiểm một lần nữa thay thủ tướng không?

Còn một điểm cuối cùng, nếu lại một lần nữa thay thủ tướng (trong vòng một năm rưỡi lần lượt thay tới 6 vị thủ tướng) sẽ khiến điện Kremlin trở thành trò cười trước dư luận thế giới và dư luận nước Nga.

Bởi vậy, nếu chỉ nhìn theo logic bề ngoài thì Kremlin không có lý do để hất bỏ Putin. Nhưng nếu nghĩ sâu một chút thì lý do vẫn cứ có thể tìm được. Trong tình hình hiện tại đồng quyền dị lợi, nếu tôi ở vào vị trí tổng thống, bất luận thế nào tôi cũng không bãi chức Putin. Ông là một con chim sẻ đầy sức sống trong tay tổng thống, còn hơn chim thần nhà trời có giỏi cũng không tài nào bắt được nó.

Có điều chúng ta đều biết điện Kremlin thường làm những việc mang tính phi lý, phế truất Cheknomukdin, Kirinenkô, Primacốp, Stepasin về lý trí không ai giải thích được, song vẫn cứ xảy ra, hơn nữa nó hoàn toàn phù hợp với phong cách kiểu Bezantin của ngài Tổng thống".

Đích thực, thái độ cứng rắn của Chính phủ Putin trong vấn đề Kapkaz dẫn đến tình hình xấu đi trong quan hệ giữa Nga với các nước phương Tây. Các nước phương Tây do Mỹ đứng đầu có sự chỉ trích nhẹ hành động quân sự của Nga tại bắc Kapkaz. Đối với áp lực của phương Tây, Putin hoặc không che dấu, hoặc phản đối. Đi đôi với việc đó, Mỹ yêu cầu sửa đổi "Hiệp ước chống tên lửa đạn đạo", đàm phán 2 ngày với Nga, Putin cũng không hề e ngại chọi lại "đề nghị sửa đổi" mà Mỹ đưa ra, đồng thời ngay hôm đó cùng Trung Quốc, Belarus trao cho LHQ "Dự thảo nghị quyết về việc bảo vệ và tuân thủ" (Hiệp ước chống tên lửa đạn đạo), nghị quyết này đã được thông qua với số phiếu đa số áp đảo tại Uỷ ban Giải trừ quân bị và An ninh quốc tế của Đại hội đồng LHQ. Ngoài ra Nga còn phóng thành công "tên lửa chống tên lửa đánh chặn tầm gần". Mỹ rất bực tức trước hàng loạt việc làm của Nga, gọi Nga là kẻ "bé xé ra to" trên nhiều vấn đề, đồng thời đe doạ Mỹ sẽ rút khỏi "hiệp ước chống tên lửa đạn đạo". Dư luận Nga so sánh cảnh tượng Nga-Mỹ đối đầu là "ngày càng giống chiến tranh lạnh", còn Bộ trưởng ngoại giao Nga thì nói thẳng ra rằng "chiến tranh lạnh phục hồi là điều có thể".

Đặc biệt là sau khi Putin lại phái sư đoàn quân tinh nhuệ tiễu trừ phiến quân Chechnya xâm nhập Dagextan, truy đuổi đến tận sào huyệt, bao vây diệt quân chủ lực phỉ ngay trên đất Chechnya. Hành động của quân Nga ở Chechnya được sự ủng hộ rộng rãi của xã hội Nga, cũng được nhiều quốc gia trên thế giới thông cảm, bởi lẽ "Chechnya đã trở thành căn cứ của những phần tử khủng bố quốc tế, bọn khủng bố không bị tiêu diệt thì nước Nga không được yên, thế giới cũng mất an ninh".

Tuy nhiên, trước đó không lâu Mỹ và các nước phương Tây đã oanh tạc Nam Tư, lúc này lại bắt đầu phê phán hành động của quân Nga ở Chechnya. Quốc vụ khanh của Mỹ Albright cho rằng hành động quân sự của Nga ở Chechnya "là điểm chẳng lành, Mỹ quan tâm theo dõi". Hội nghị Thượng đỉnh "Liên minh châu Âu - Nga" được triệu tập trước đó với chủ để về kinh tế cũng đột nhiên biến thành "cuộc hội thảo" lên án hành động quân sự của Nga ở Chechnya. Trong Hội nghị hoà bình Trung đông ở Oslo, Tổng thống Mỹ Clinton gặp Thủ tướng Nga Putin, ông ta nghiêm giọng yêu cầu Chính phủ Nga lập tức đình chỉ "bạo lực" ở Chechnya. Trước đó ông ta còn gọi hành động chống khủng bố của Nga là "xung đột chủng tộc", thậm chí có một số chính trị gia phương Tây gọi hành động quân sự của Nga là tàn sát những người vô tội, là "xâm lược". Đối mặt với các phản ứng trên, Putin trong buổi tiếp Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ đã nhấn mạnh: "Hành động quân sự của quân đội Liên bang Nga ở Chechnya là một bộ phận của Liên bang Nga, hành động của quân Nga ở Chechnya là để khôi phục lại trật tự pháp luật ở đó, là để tiêu diệt bọn thổ phỉ", "từ xâm lược dùng để chỉ hành động quân sự của một nước đối với một quốc gia có chủ quyền, hành động quân sự của quân Nga tiêu diệt chủ nghĩa khủng bố không hề có bất kỳ mưu đồ chính trị nào". Điều khiến cho Nga bực tức là một số chính trị gia của Mỹ coi hành động của quân Nga ở Chechnya là "phân biệt chủng tộc". Dư luận Nga bình luận NATO do Mỹ đứng đầu chính là lấy cớ "để thanh lọc chủng tộc Sebia Kosovo" để oanh tạc dã man đối với Nam Tư - một quốc gia có chủ quyền, bây giờ nói hành động của quân Nga cũng là "thanh lọc chủng tộc" rõ ràng là xúc phạm trắng trợn đối với Nga. Chủ tịch Duma Nga vạch rõ vấn đề Chechnya thuần tuý thuộc về nội bộ của Nga. NATO do Mỹ đứng đầu không có quyền can thiệp. Về vấn đề "Hiệp ước chống tên lửa đạn đạo" có sửa hay không sửa, Nga - Mỹ không chỉ giới hạn trong lời lẽ mà hai bên đều đã có hành động. Ngày 5/11, sau khi Uỷ ban An ninh quốc tế khoá 54 đã thông qua nghị quyết "bảo vệ và tuân thủ" (Hiệp ước chống tên lửa đạn đạo) , Thứ trưởng bộ quốc phòng Mỹ Slokom nói, nếu cuối cùng Mỹ không thuyết phục được Nga đồng ý sửa đổi " Hiệp ước chống tên lửa đạn đạo ", phía Mỹ sẽ đặt hệ thống phòng ngừa tên lửa quốc gia, Chính phủ Mỹ sẽ tính đến việc rút khỏi hiệp ước này. Trước đó Mỹ đã phóng thử thành công một tên lửa đánh chặn. Trước sức ép công kích của Mỹ, Nga không hề nao núng. Ngày 2/11, Nga phóng thành công tên lửa chống tên lửa đánh chặn tầm gần. Trước đó Nga còn nhiều lần phóng thử tên lửa chiến lược vượt đại châu, Phó Thủ tướng Chính phủ Nga Klebanov tuyên bố nếu Mỹ rút khỏi "Hiệp ước chống tên lửa đạn đạo", bộ đội phòng không Nga vẫn có đầy đủ khả năng và kỹ thuật để bảo vệ Tổ quốc. Đối mặt với sự uy hiếp của Mỹ, Tham mưu phó thứ nhất quân Nga - Đại tướng Manilov nói: "Nếu bị vũ lực uy hiếp, Nga có thể sử dụng vũ khí hạt nhân trước". Dư luận Nga bình luận về tình hình đối đầu Nga - Mỹ thì cho rằng cách nói của Ngoại trưởng Ivanov về "phục hồi chiến tranh lạnh" không phải là làn gió thổi vào chỗ trống.

Ngày 24/11, các thành viên Chính phủ Nga tổ chức chúc mừng 100 ngày Putin chính thức nhậm chức Thủ tướng Chính phủ, nhưng tại đó lại không thấy cảnh tượng hân hoan vui vẻ. Nghe nói các quan chức Chính phủ quyết định không tổ chức to vì 2 nguyên nhân: Hôm đó Thủ tướng Putin bận báo cáo tình hình kinh tế đất nước ở Duma quốc gia, tổ chức mừng không đúng lúc e sẽ bị trích của các Nghị viện, Putin vốn là người không thích các hình thức huyên náo.

Putin đã trở thành chính trị gia nổi danh của Nga. Trong nhân dân Nga đang lưu truyền một câu ngạn ngữ: Không phải chức vị khiến con người vinh dự, mà con người làm cho chức vị quan trọng. Danh tiếng của Putin trong nhân dân lên cao không phải ông là thủ tướng, mà là thành tích chính trị trên cương vị thủ tướng của ông đã thu hút ánh mắt của công chúng về phía mình. Trong thăm dò ý dân được hỏi: "Ông có tán thành việc làm của Thủ tướng Putin không?", số người trả lời khẳng định chiếm 76%. Ngày 21/11, trong một điều tra dư luận nhan đề "Nếu hôm nay bầu tổng thống, ngài bầu ai?", số phiếu bầu Putin đạt tới 42%. Có một tờ báo đã khẳng định Putin là "Thủ tướng thép".

Không còn nghi ngờ, vấn đề Chechnya là việc lớn hàng đầu mà Chính phủ Nga phải giải quyết, vấn đề này giải quyết tốt xấu ra sao sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển kinh tế và bầu cử tổng thống. Có nhà bình luận cho rằng, trước khi Putin lên nắm quyền, vấn đề Chechnya đã từng là quả cân của các chính trị gia, các nhà lãnh đạo quân sự và các lãnh tụ dân tộc địa phương giành giật vốn chính trị cho mình, đồng thời cũng là đầu mối để công kích địch thủ, thoái thác trách nhiệm trong tình hình đó vấn đề Chechnya diễn biến càng thêm phức tạp trở thành "bệnh tim" khó xử lý của chính quyền. Putin sau khi lên nắm quyền đã gánh lấy toàn bộ trách nhiệm của vấn đề Chechnya. Nếu ông không có lập trường cứng rắn, quyết sách dứt khoát về vấn đề này thì hôm nay đây, Chính phủ Nga còn đứng trước nhiều vấn đề khó khăn hơn. Ngoài vấn đề Chechnya còn xuất hiện vấn đề Dagextan, vấn đề Ingus, các toà nhà bị đánh bom như ở Mátxcơva có thể không chỉ có 4 mà là còn nhiều hơn, số thương vong của quân Nga trong chiến dịch tiễu phỉ ở Chechnya sẽ tăng lên, dòng người tị nạn sẽ gây ra sự chú ý nhiều hơn của thế giới. Bởi vậy, thái độ kiên quyết của Putin trong vấn đề Chechnya được giới quân sự tán thưởng và được trên 90% dân chúng ủng hộ.

Có người cho rằng, Putin ngoài thắng lợi trên chiến trường ra, thành tích về các lĩnh vực khác không rõ nét. Thậm chí có người lại Putin là "quân phiệt" không hiểu kinh tế cũng không nắm được kinh tế. Putin rất bất bình về những lời nói đó, trên truyền hình, ông đặt câu hỏi: Nếu Chính phủ không nắm được kinh tế thì làm sao sản lượng công nghiệp tăng 7,5%, ai đã cải thiện được đáng kể hiện tượng nợ kéo dài? Ai giúp cho tiền lương của người về hưu được tăng lên? Công tâm mà nói, nền kinh tế của Nga gần đây có chuyển biến tốt lên, theo tài liệu Chính phủ công bố hệ số lưu thông hàng hoá năm 1999 là 30%, giá trị tổng sản lượng quốc nội tăng 1,5%-2%, khoản nợ lương người nghỉ hưu giảm đi, tháng 10 trợ cấp cho mỗi người nghỉ hưu 50 rúp. Putin nói: "Tiền không nhiều, nhưng chúng ta nhất định phải làm được". Ngoài ra cân đối giá trị tiền hàng, Chính phủ quyết định từ tháng 11 nâng 15% lương cho người về hưu, từ tháng 2 sang năm nâng tiếp 12%.

Tháng 12/1999, tuyển cử Duma quốc gia Nga, tháng 3/2000, bầu tổng thống. Trước ngày bầu cử, Putin tỏ rõ khả năng đích thực. Có người nói, ở nước Nga chỉ cần lên chức thủ tướng, sự ủng hộ sẽ tăng lên, trước ngày bầu cử ai thi hành chính sách cứng rắn, người đó được ủng hộ cao hơn. Về hai phương diện này, Putin đều chiếm thế thượng phong. Liên minh Thống nhất mới thành lập đã biểu thị hoàn toàn ủng hộ Putin tranh cử tổng thống. Sự ủng hộ của những người lãnh đạo liên minh "Tổ quốc toàn Nga" Primakov và Luzkov, đối thủ tranh cử của Putin thì xuống thấp, điều đó dẫn đến tình hình bầu cử có lợi cho Putin. Bên cạnh đó, có người quy tình hình có lợi ấy thuộc điện Kremlin. Họ cho rằng chiến lược của điện Kremlin phàm là những chuyện chỉ trích người, chuyện tình hình phát triển bất lợi đều do điện Kremlin giải quyết còn Putin chỉ trình diễn ở góc độ chính diện cố gắng tránh xảy ra xung đột trực tiếp với các cá nhân và đoàn thể, cho nên gần đây rất ít người tìm được lý do phê bình ông ta. Hiện tại, sự ủng hộ Putin vẫn tiếp tục tăng cao, song điều đó không có nghĩa là cuộc bầu cử tổng thống đã được định đoạt. Có ý kiến phân tích, tình hình cụ thể sau tuyển cử Duma quốc gia và sự ủng hộ Putin sau tháng 2 sang năm mới là cơ sở để phán đoán được cuộc bầu cử tổng thống. Nếu lúc đó Tổng thống Yeltsin vẫn ủng hộ ông ta, công chúng vẫn thật tâm bầu ông ta, lúc đó ông ta mới có thể thật sự biến giấc mộng tổng thống thành hiện thực.

Hầu hết mọi người cho rằng thành tích chính trị của Putin rõ nét, tình hình phát triển trong tương lai cũng vô cùng có lợi cho ông. Với cương lĩnh kinh tế của ông, có thể bước tiếp sau sẽ hình thành một khiếm khuyết nào đó về tính cách cá nhân của Putin khi làm một chính trị gia, mà cũng có thể được khắc phục trong bước đi sau.

Thành tích chính trị của Putin đã được Tổng thống Yeltsin tán thưởng. Ngày 14/11, Yeltsin tỏ ý nhận định chọn Thủ tướng Chính phủ Liên bang Nga Putin để bầu nguyên thủ quốc gia là chính xác. Yeltsin nói: chỉ có Putin "có thể làm được tổng thống đưa nước Nga tiến lên. Bởi vậy trước đây và hiện nay tôi đều ủng hộ ông ra làm tổng thống, tôi không chỉ ủng hộ, mà lòng tin của tôi đã tăng lên theo thời gian. Mọi người có thể thấy mọi việc ông đã làm: có lý, thông minh, mạnh mẽ".

Nhưng sự tán thưởng của Yeltsin chưa thể chứng minh hoàn toàn tiền đồ của Putin. Bởi vì Yeltsin là một nhân vật biến hoá vô cùng. Người ta nhớ rất rõ, trong thời gian một năm rưỡi từ tháng 3/1998 đến tháng 8/1999, ông ta 4 lần thay thủ tướng Chính phủ khiến mọi người không lường kịp. Thí dụ: Yeltsin "sủng ái" Stepasin, thời gian chấp chính vừa được 3 tháng, không có giải thích Yeltsin hạ bệ ông ta khỏi chiếc ghế thủ tướng, thay vào bằng Putin.

Nhưng khi sự ủng hộ Putin ngày một lên cao, có dấu hiệu chứng tỏ Putin vẫn có khả năng bị hạ bệ làm "con cừu thế tội".

Thứ nhất là chiến tranh Chechnya không thể tốc chiến tốc thắng. Ngay từ đầu Putin xuất quân trấn áp bọn khủng bố vũ trang Chechnya, ông ta cho rằng chỉ cần "thời gian từ 1 tuần rưỡi đến 2 tuần là có thể giải quyết được vấn đề. Cho đến nay đã hơn 2 tháng vẫn chưa giành được thắng lợi cuối cùng, dân thường bị thương vong. Ông ta không thể không suy nghĩ nhiều hơn vị trí của mình trong lịch sử từ nay về sau.

Thứ hai là quan hệ với các nước phương Tây đứng đầu là Mỹ xấu đi. Tổng thống Mỹ Clinton chỉ trích Nga "dùng vũ lực không phân biệt đối với dân thường, không tuân thủ công ước Geneva", yêu cầu Nga đình chỉ hành động quân sự, giải quyết vấn đề Chechnya thông qua đàm phán chính trị. Tổng thống Nga Yeltsin phản đối Mỹ không có quyền chỉ trích Nga tiêu diệt bọn thổ phỉ, tín đồ lưu vong và bọn khủng bố trên lãnh thổ của mình, ông nói: "một khi trong biên giới nước ta vẫn còn bọn khủng bố, chúng ta sẽ không ngừng hành động quân sự". Điều này chứng tỏ, sau chiến tranh Kosovo quan hệ hoà hoãn với các nước phương Tây lại một lần nữa nảy sinh mâu thuẫn gay gắt.

Thứ ba là bất lực trong biện pháp giải quyết vấn đề kinh tế trong nước, Putin với 47 tuổi đời, xuất thân từ ngành an ninh tình báo quốc gia, kinh tế là một lĩnh vực mới đối với ông, ông hiểu biết về nó còn quá ít. Nhân vật quan trọng trong ngành kinh tế được ông bổ nhiệm cũng rất ít, coi ông là "Thủ tướng trách nhiệm hữu hạn". Có người còn cho rằng ngoài thắng lợi trên chiến trường, thành tích của ông Putin trên các lĩnh vực khác không rõ nét, thậm chí có người gọi ông Putin là "quân phiệt", không hiểu kinh tế cũng không nắm được kinh tế, bởi vậy nguy cơ của nền kinh tế Nga vẫn như cũ. Gánh nặng chi trả hiện chủ yếu dựa vào ngân sách và lượng sự trữ ngoại hối vàng có hạn trong Ngân hàng Trung ương.

Thứ tư là Yeltsin và "gia tộc" từ nay về sau có khống chế được Putin không, điều đó vẫn chưa đảm bảo chắc 100%. Người được bầu làm thủ tướng Nga thường là thay đi đổi lại, nguyên nhân chủ yếu là người kế tục Yeltsin không được tuyển chọn tốt. Trước đây do Putin luôn trung thành vô hạn đối với trên, cứng rắn khác thường đối với dưới, trầm lặng ít lời, đã được lòng Yeltsin. Sau khi Putin lên nắm quyền, khi mà lòng tin trong dân chúng không ngừng lên cao, ông đã công khai tỏ ý quyết tâm ra tranh cử tổng thống năm 2000. Lúc đó, người ta bàn tán về một quy luật là: Một khi Yeltsin hoặc "gia tộc' của ông ta bắt đầu lo lắng, triển vọng của người kế tục mà họ đã chọn vượt qua Yeltsin thì người đó sẽ mau mau hạ cánh xuống đường băng.

Ở Nga, làn sóng phản đối Yeltsin không dứt. Ngày 7 /11, nhân dịp kỷ niệm 82 năm Cách mạng Tháng Mười, mọi người giương cao biểu ngữ "Yeltsin là kẻ thù" . Từ lâu Yeltsin vì lợi ích thiết thân của mình đã tính đến người kế thừa ông ta phải đảm bảo được an toàn cho bản thân, gia tộc và những người thân tín khác. Đó là điều kiện đầu tiên, liệu Putin có làm được điều đó không?

Ở Nga đã có tin đồn Thủ tướng có thể bị bãi chức. Bởi vậy ngày 9/11, Sapdulasulov - Phó Chủ nhiệm thứ nhất Văn phòng Tổng thống Nga bác bỏ tin đồn về việc Putin có thể bị hạ bệ. Ông ta nói:

"Đây chỉ là sự bàn tán vô cớ, lời đồn đại về việc thủ tướng Chính phủ có thể bị hạ bệ là cố ý nặn ra xuất phát từ mục đích chính trị của một số người".

Khoảng thời gian bầu tổng thống Nga ngày một gần lại, liệu chiếc ghế thủ tướng của Putin có ngồi được vững đến ngày giấc mộng tổng thống của ông trở thành hiện thực không? Tất cả vẫn còn là ẩn số.

Tripod Press

Wednesday, July 12, 2006

Famous: Vladimir Putin - President of Russia

No comments:

Categories

Blog Archive

Facebook Badge

Tripod