Ngón nghề 'hầu quạt' cho máy tính

Cái nóng thật đáng yêu vì nó mang đến cho bạn cơ hội nằm dài bên bãi biển. Nhưng hơi nóng trong máy tính sẽ khiến PC vận hành ậm ạch và "đột quỵ" bất cứ lúc nào. Hiểu biết về cơ chế gây nhiệt và cách phòng tránh sẽ giúp người dùng tăng tuổi thọ của máy.

Máy tính được thiết kế dựa trên vô số mạch điện tử với các bóng bán dẫn nhỏ xíu. Đây chính là những công tắc điện tử thể hiện trang thái bật tắt, tương ứng với số 1 và 0. Khi thay đổi trạng thái, chúng tạo nên một dòng điện, khiến cho hơi nóng tỏa ra.

Thử tưởng tượng, một vi xử lý 32 bit tiêu chuẩn có 42 triệu bóng bán dẫn, loại 64 bit có hơn 100 triệu bóng bán dẫn và mới đây, vi xử lý lõi kép có thể chứa hơn 200 triệu thiết bị tinh vi này.

Chiếc PC đầu tiên trên thị trường đạt tốc độ xung đồng hồ vào khoảng 1MHz, nghĩa là tín hiệu điều khiển các công tắc điện tử này thay đổi trạng thái 1 triệu lần trong 1 giây. Giờ đây, vi xử lý có tốc độ xung gấp 2.000, 3.000 và 4.000 lần như thế. Ví dụ, một chip 3,2 GHz sẽ chạy 3,2 tỷ vòng mỗi giây. Tốc độ này tạo ra hơi nóng rất lớn.

Vì lẽ đó, người ta đã chế tạo ra thiết bị tản nhiệt (heat sink) cho chip. Ý tưởng của họ là dàn đều hơi nóng này trên bề mặt lớn hơn để không khí có thể thổi bay chúng đi. Mới đầu, thiết bị này được làm bằng nhôm và có nhiều "vây" hút hơi. Sau này có nhiều thiết kế hiệu quả hơn.

Khối vây tỏa nhiệt đưa khí nóng qua nhiều bề mặt để giảm nhiệt độ cho chip. Ảnh: Dansdata.

Phần lớn các thiết bị làm mát đều dùng vây tản nhiệt bằng nhôm vì giá rẻ và khả năng dẫn nhiệt tốt. Nó sẽ được "dán" trực tiếp vào chip bằng keo hoặc miếng dán dẫn nhiệt đặc biệt. Người ta còn dùng một miếng tỏa nhiệt mỏng bằng đồng đặt ở đáy hộp này, bôi keo rồi dán vào chip.

Lúc này, khí nóng vẫn quẩn quanh đó và có thể làm vùng không khí trong khối vây nóng lên, lan ra xung quanh. Giải pháp là phải gắn vào đây một quạt nhỏ để đưa khí nóng đi ra và đưa khí mát đi vào. Hầu hết những mẫu máy tính hiện nay đều có khối tản nhiệt gắn sẵn quạt chip.

Do đó, quạt chip dù đơn giản, giá thành rẻ nhưng đóng vai trò quan trọng trong việc giữ cho vi xử lý hoạt động ổn định. Khi dùng máy, người sử dụng cần để case ở nơi khô, thoáng và không có nhiều bụi. Tiếng ồn và các trục trặc ở quạt gió rất có thể bắt nguồn từ bụi bẩn bám trên cánh quạt và khối vây tản nhiệt, gây ra tình trạng ứ hơi nóng.

Khi quạt bám bụi và quay không đều, có một số người áp dụng giải pháp tra dầu vào trục. Tuy nhiên, cách này dễ gây nhiều phiền toái vì máy tính luôn cần môi trường khô và khi dầu tra quá tay rất dễ văng vào các vi mạch điện tử. Vì vậy, tốt hơn hết là dùng máy hút bụi loại nhỏ (hàng của Trung Quốc chỉ hơn 100.000 đồng) để vệ sinh máy tính một cách đều đặn.

Gần đây, nhiều hãng đã nghĩ ra loại quạt chip bằng chất lỏng. Thoạt nghe, bạn có cảm giác "không an toàn". Tuy nhiên, khi phương pháp làm lạnh đã chứng minh ưu thế của nó trong các nhà máy hạt nhân, giải phóng khí nóng sinh ra từ hàng tỷ oát điện thì với máy tính chỉ là "chuyện nhỏ".

Hai kiểu lắp hệ thống làm mát bằng chất lỏng cho vi xử lý. Ảnh: Reset.

Một thiết bị trao đổi hơi nóng - lạnh được đặt trùm lên vi xử lý và hút hơi nóng vào vòi chất lỏng. Dòng nước nóng này sẽ chảy theo vòi đến tháp trao đổi nóng - lạnh to hơn đặt bên ngoài case. Tại đây hơi lạnh sẽ được thổi vào ống chứa nước nóng bằng một cánh quạt. Dòng chất lỏng đã được làm lạnh tiếp tục được bơm đi theo một ống khác đến chip để "hạ hỏa". Đây được coi là giải pháp rất hiệu quả nhưng tốn kém hơn so với quạt chip bình thường chỉ vài chục nghìn. Một hệ thống như vậy khoảng trên 1 triệu đồng.

Nguồn gây nhiệt khác nữa là chip đồ họa GPU. Ở các máy tính thể hiện đồ họa nhiều như chơi game, chạy các chương trình vẽ cao cấp..., vi xử lý này rất dễ bị trục trặc do quá nóng. Nhiều chip loại này cũng cần gắn khối vây tản nhiệt và có thể thêm quạt gió cùng kích cỡ. Vì vậy, khi chăm sóc máy tính, bạn cũng nên chú ý hút bụi cho các khối tản nhiệt này.

Ổ cứng máy tính cũng là một "điểm nóng" cần chú ý. Do tốc độ thiết bị này ngày càng cao (5400 hay 7200 vòng/phút), nhiệt lượng tỏa ra càng nhiều hơn. Nếu case của bạn cài nhiều ổ cứng, chú ý để chúng cách xa nhau ở mức có thể, tránh giao thoa điện từ và phả hơi nóng vào nhau. Đặc biệt, khi không gian thùng máy không thoáng, tốt hơn hết cài quạt gió cho ổ cứng .

Đây là thiết bị có từ 1 đến 3 quạt được đặt trùm vào phần trên của ổ cứng và có dây nối với nguồn điện, khá dễ sử dụng.

Thiết bị 3 quạt gió cho ổ cứng. Ảnh: Geeks.	Thiết bị 1 quạt gió cho ổ cứng. Ảnh: Gearboxhot.

T.H.